 |
|
ChatGPT có thể gây giảm khả năng tư duy nếu con người sử dụng không đúng cách. Ảnh minh họa: Adobe Stock. |
Năm 2008, tờ The Atlantic gây tranh cãi với bài viết tiêu đề “Liệu Google có khiến chúng ta trở nên ngốc hơn?”. Trong bài viết dài 4.000 từ, tác giả Nicholas Carr cho rằng các công nghệ như công cụ tìm kiếm làm suy yếu khả năng tư duy và ghi nhớ kiến thức.
Carr nhấn mạnh quan điểm rằng mọi người không cần ghi nhớ, học thuộc các sự kiện quan trọng khi có thể tra cứu lập tức trên Internet. Dù lập luận có phần đúng, các công cụ tìm kiếm vẫn yêu cầu tư duy phản biện để giải thích và hiểu ngữ cảnh kết quả.
Sau 17 năm, câu hỏi trên được lặp lại nhưng dành cho AI tạo sinh. Với ChatGPT hay Google Gemini, người dùng Internet không chỉ giao phó sự ghi nhớ, mà còn cả tư duy. Không chỉ thu thập thông tin, AI tạo sinh có thể tạo, phân tích và tóm tắt dữ liệu.
Viết trên Fast Company, tác giả Aaron French, PGS ngành Hệ thống thông tin tại Đại học Kennesaw State (Mỹ) cho rằng mọi người cần cân nhắc lợi ích và những thứ có thể đánh mất mỗi khi giao phó nhiệm vụ mang tính tư duy cho AI.
Hiệu ứng Dunning-Kruger khi dùng ChatGPT
Theo PGS French, AI tạo sinh đang thay đổi cách mọi người tiếp cận và xử lý thông tin. Ví dụ, nhiều người nhờ AI sàng lọc, so sánh quan điểm và đấu tranh sự mơ hồ. Các công cụ có thể cho câu trả lời rõ ràng, mạch lạc chỉ trong vài giây.
“Dù kết quả chính xác hay không, chúng ta không thể phủ nhận chúng rất hiệu quả. Điều này dẫn đến những thay đổi lớn trong cách làm việc và tư duy”, PGS French nói thêm.
Tuy nhiên, vẫn có cái giá phải trả để nhận lấy sự tiện lợi này. Khi dựa vào AI để suy nghĩ và hoàn thành nhiệm vụ, khả năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề phức tạp và tiếp cận sâu rộng thông tin của mọi người có thể giảm.
Tuy nghiên cứu về những vấn đề này còn hạn chế, việc tiếp nhận nội dung tạo bởi AI một cách thụ động có thể giảm sự tò mò trong trí óc, giảm khả năng tập trung và tạo thói quen phụ thuộc, hạn chế phát triển nhận thức về lâu dài.
 |
|
Giao diện của ChatGPT. Ảnh: Bloomberg. |
PGS French lấy ví dụ với hiệu ứng Dunning-Kruger, hiện tượng con người đánh giá khả năng, kiến thức của họ cao hơn thực tế. Điều này diễn ra khi họ nhận thức những điều phức tạp mà bản thân chưa nắm vững. Đỉnh điểm của hiệu ứng là Mount Stupid (Đỉnh núi Ngu ngốc).
“Có thể áp dụng bộ khung này cho việc sử dụng AI tạo sinh. Một số người có thể phụ thuộc rất nhiều vào ChatGPT thay vì tự mình nỗ lực nhận thức, trong khi người khác sử dụng để nâng cao năng lực.
Nếu thuộc vế đầu tiên, họ có thể lầm tưởng rằng bản thân thực sự hiểu chủ đề do chỉ cần lặp lại nội dung tạo bởi AI. Bằng cách này, AI có thể ‘thổi phồng’ trí thông minh một cách giả tạo, trong khi thực tế khiến nhận thức suy giảm”, PGS French phân tích.
Điều này tạo ra sự chia rẽ trong cách sử dụng AI. Một số người liên tục dùng AI thay thế sự sáng tạo và tư duy, trong khi phần khác tận dụng để nâng cao khả năng nhận thức hiện có.
Tác giả cho rằng vấn đề đến từ cách sử dụng AI. Nếu dùng vô tội vạ, ChatGPT có thể dẫn đến tự mãn về nhận thức. Người dùng có thể chấp nhận kết quả mà không hỏi thêm về các giả định, tìm kiếm quan điểm khác hoặc phân tích sâu hơn.
Trong khi đó, nếu sử dụng dưới dạng công cụ hỗ trợ, ChatGPT có thể kích thích sự tò mò, tạo ra ý tưởng, làm rõ các chủ đề phức tạp và khơi gợi trí tuệ.
Tương lai của công việc với AI
PGS French nhấn mạnh việc ChatGPT khiến chúng ta ngốc nghếch hay nâng cao nhận thức đến từ cách sử dụng. Cụ thể, AI tạo sinh “nên được sử dụng để tăng cường trí thông minh của con người chứ không phải thay thế”.
“Cách sử dụng ChatGPT hiệu quả là hỗ trợ quá trình tìm kiếm và truy vấn, không phải rút ngắn. Điều đó đồng nghĩa hãy xem phản hồi từ AI là khởi đầu cho quá trình tư duy, không phải kết thúc”, ông cho biết.
 |
|
Một đoạn hội thoại với ChatGPT. Ảnh: New York Times. |
Theo PGS French, việc ứng dụng AI tạo sinh hàng loạt khiến người dùng Internet đứng trước ngã rẽ. Một con đường dẫn đến suy thoái trí tuệ khi con người để AI suy nghĩ thay, trong khi hướng còn lại mang đến cơ hội tăng cường hiểu biết bằng cách hợp tác với AI.
“Người ta thường nói AI sẽ không lấy việc làm của bạn, nhưng người sử dụng AI thì có. Tuy nhiên, tôi cho rằng người sử dụng AI để thay khả năng nhận thức của họ sẽ mắc kẹt trên Đỉnh núi Ngu ngốc. Đó mới là những người dễ bị thay thế nhất.
Ngược lại, người sử dụng AI để tăng tính tư duy có thể hợp tác để mang lại kết quả mà họ không thể tạo ra khi làm một mình. Đây chính là tương lai mà công việc hướng đến”, PGS French nói thêm.
Nguồn: https://znews.vn/ai-co-lam-chung-ta-ngoc-hon-post1572871.html
Bình luận (0)