Bắt nhịp chuyển động của văn học thiếu nhi

NXB Kim Đồng vừa giới thiệu 2 tập phê bình văn học thiếu nhi, gồm: Văn học thiếu nhi Việt Nam đầu thế kỷ 21 - Những điều đọng lại trong con mắt nhắm và Văn học thiếu nhi Việt Nam - Trên con đường các em đặt chân. Cả hai tập phê bình đã thể hiện sự bắt nhịp với những chuyển động của văn học thiếu nhi Việt Nam hiện nay.

Hiếm hoi có một tuyển tập nghiên cứu văn học thiếu nhi mà quy tụ đông đảo cả người viết lẫn người làm nghiên cứu, phê bình như Văn học thiếu nhi Việt Nam - Trên con đường các em đặt chân. Ở đó, người đọc bắt gặp những suy nghĩ, trăn trở của các nhà văn, nhà thơ đã có thành tựu nhất định trong việc sáng tác cho thiếu nhi, đến những nhận định, đánh giá của các nhà nghiên cứu, phê bình văn học về văn học thiếu nhi.

Hai ấn phẩm về phê bình văn học thiếu nhi vừa được NXB Kim Đồng ấn hành. Ảnh: NHIÊN HƯƠNG

Sách được chia thành 2 phần: Từ trong nhìn ra và Từ ngoài nhìn vào. Từ trong nhìn ra là tiếng nói của người trong cuộc, gồm những tên tuổi có các tác phẩm được đông đảo thiếu nhi yêu thích, như: Nguyễn Nhật Ánh, Trần Đức Tiến, Cao Xuân Sơn, Nguyễn Thị Kim Hòa, Bùi Tiểu Quyên… Với hơn 40 năm gắn bó cùng văn học thiếu nhi, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh chia sẻ: “Có thể tin rằng một tác phẩm viết cho thiếu nhi thành công là một tác phẩm ít nhiều phải đạt được hai yếu tố: trẻ em khen hay và phụ huynh khen tốt. Cái vế sau thường dễ bị các nhà làm sách vô tình hay cố ý bỏ qua”. Đây là một ý kiến đáng lưu tâm cho không chỉ người viết mà cả những người làm sách thiếu nhi.

Từ ngoài nhìn vào tập hợp những bài viết của các nhà nghiên cứu về văn học thiếu nhi trong dòng chảy 50 năm qua. PGS-TS Lã Thị Bắc Lý kể cho bạn đọc về dòng chảy của đề tài lịch sử trong văn học thiếu nhi, được khơi nguồn từ những năm 60 của thế kỷ XX qua những tác giả tiêu biểu, như: Nguyễn Huy Tưởng, Hà Ân, Tô Hoài, Sơn Tùng, Hoài Anh… TS Lê Nhật Ký và ThS Phạm Tuấn Vũ phác họa chặng đường phát triển mạnh mẽ của thể loại truyện đồng thoại Việt Nam qua phương diện chất lượng của đội ngũ sáng tác và hệ thống tác phẩm. Phần trình bày về những chuyển động của thơ thiếu nhi Việt Nam 1975-2025, TS Nguyễn Thanh Tâm (bút danh Thanh Tâm Nguyễn) cho thấy, thể loại này đã “tạo được không gian riêng, xứng đáng trong văn học, xứng đáng với sự công nhận của trẻ em và các người đọc khác. Đây chính là một phần quan trọng và thú vị của văn hóa bản địa, là tài sản đặc thù của văn học, văn hóa Việt Nam”.

Tác giả Văn Thành Lê (Giám đốc chi nhánh NXB Kim Đồng tại TPHCM) đã dí dỏm gọi tác phẩm Văn học thiếu nhi Việt Nam đầu thế kỷ 21 - Những điều đọng lại trong con mắt nhắm của mình là tùy (tiện) luận! Có điều, dù tên gọi như thế nào thì đây vẫn là cuốn sách phê bình văn học thiếu nhi đặc biệt và đáng quý trong bối cảnh hiện nay. Bởi đó là thành quả của nhiều năm quan sát trong các tâm thế khác nhau: sáng tác cho thiếu nhi, làm sách cho thiếu nhi và một người yêu thiếu nhi. Vì lẽ đó, cuốn sách mang đến cái nhìn hai chiều của người quan sát lẫn người trong cuộc.

Tác phẩm được chia làm 2 phần, trong đó phần 1 được tác giả Văn Thành Lê nêu bật những chuyển động của văn học thiếu nhi hiện nay qua nhiều phương diện: quan niệm, đề tài, thể loại, đội ngũ sáng tác, các giải thưởng, nghiên cứu phê bình, báo chí, truyền thông, mạng xã hội, ngành xuất bản… Là người có sự hiểu biết sâu sắc với thị trường xuất bản sách thiếu nhi, tác giả đã đưa ra những vấn đề thực tế, những tồn tại khách quan và chủ quan của văn học thiếu nhi hiện nay, cùng cách minh họa, dẫn chứng cụ thể. Ở phần 2, tác giả lựa chọn giới thiệu và phân tích 12 tác phẩm viết cho thiếu nhi đến từ 12 tác giả với nhiều độ tuổi khác nhau như Nguyễn Nhật Ánh, Nguyễn Ngọc Thuần, Bùi Tiểu Quyên, Lê Quang Trạng, Dy Duyên, Nguyễn Thị Kim Hòa…

Đây giống như một sự bổ khuyết cho các phân tích, nhận định của phần 1 nhằm làm rõ hơn về thực tế của văn học thiếu nhi trong nước hiện nay. Điều đáng ghi nhận ở Văn Thành Lê là thái độ sòng phẳng. Kể cả khi nói về đồng nghiệp hay những tác giả của thế hệ trước, anh không tỏ ra kiêng dè hay tâng bốc, mà dựa vào tác phẩm để luận bàn. Vậy nên, ấn phẩm được đánh giá là tài liệu hữu ích cho những ai quan tâm đến văn học thiếu nhi, hay công việc giảng dạy ở các trường học.

HỒ SƠN

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/bat-nhip-chuyen-dong-cua-van-hoc-thieu-nhi-post809031.html