Dạy học 2 buổi/ngày: Nỗi lo buổi 'chính', buổi 'phụ'

Chủ trương dạy học 2 buổi/ngày là hướng đi đúng nhằm tiếp tục đổi mới hiệu quả giáo dục phổ thông, nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn những băn khoăn về nội dung và hình thức dạy học tách biệt giữa 2 buổi theo hướng dẫn của Bộ GD-ĐT.

Cần một chương trình thống nhất, xuyên suốt 

Bộ GD-ĐT có hướng dẫn 4567/ BGDĐT-GDPT về việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày đối với giáo dục phổ thông năm học 2025-2026. Theo đó, buổi 1 tổ chức dạy học nội dung Chương trình giáo dục phổ thông các môn học và hoạt động giáo dục. Buổi 2 tổ chức các hoạt động củng cố để học sinh hoàn thành nội dung học tập (đối với cấp tiểu học); tổ chức ôn tập, phụ đạo học sinh chưa đạt yêu cầu; tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi, ôn thi tuyển sinh, ôn thi tốt nghiệp THPT; giáo dục văn hóa đọc, giáo dục đạo đức, văn hóa học đường, giáo dục kỹ năng sống, giáo dục tài chính...

Mô hình dạy học 2 buổi/ngày là bước đi đúng, cần thiết nhưng cần thực hiện phù hợp

ảnh: Đào Ngọc Thạch

Việc tách biệt "cứng" nội dung giữa buổi 1 và buổi 2 có thể dẫn đến lực cản đối với kế hoạch giáo dục. Có thể từ 2 buổi/ngày, học sinh phải học 3 buổi/ngày, 4 buổi/ngày do học 2 buổi/ngày còn… thiếu nhiều điều. Vì thế cần chương trình nhà trường thống nhất, xuyên suốt, tích hợp, nhân văn, khoa học.

Tách nội dung dạy học, giáo dục thành buổi 1, buổi 2 như hướng dẫn của Bộ có thể làm cho kế hoạch giáo dục bị "cưỡng bức" phân chia dẫn đến thiếu tính thống nhất. Nội dung dạy học cần tích hợp giữa các môn học, giữa lý thuyết và thực tế, giữa truyền thụ tri thức và hoạt động khám phá. Trong tổng thể thời khóa biểu học 2 buổi/ngày, điều căn cốt nhất là phân định chức năng chứ không nên - từ chia buổi 1, 2 đến chia "nhiệm vụ".

Theo hướng dẫn dạy học 2 buổi/ngày của Bộ GD-ĐT, cấp tiểu học, việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày không quá 7 tiết/tuần. Mỗi tiết học 35 phút, thực hiện kế hoạch dạy 9 buổi/tuần (tương đương với 32 tiết/tuần).

Cấp THCS, việc triển khai dạy học 2 buổi/ngày theo lộ trình, tổ chức, thực hiện khi đủ điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. Việc bố trí thời gian, thời khóa biểu đảm bảo tối thiểu 5 ngày/tuần, tối đa 11 buổi/tuần. Mỗi ngày dạy không quá 7 tiết học, mỗi tiết 45 phút.

Ở cấp THPT, việc triển khai dạy học 2 buổi/ngày cũng tổ chức ở những trường đủ điều kiện với thời khóa biểu học tập tối thiểu 5 ngày/tuần, tối đa 11 buổi/tuần, mỗi ngày không quá 7 tiết học, mỗi tiết 45 phút.

 Nguy cơ buổi 2 bị buông lỏng, thiếu đầu tư nguồn lực

Phân chia buổi 1, buổi 2 khi thực hiện dạy học 2 buổi/ngày vô hình trung tạo sự cách biệt giữa hai buổi học, dẫn đến hệ lụy công tác quản trị trường học, giáo viên, học sinh xem buổi 1 là "chính", buổi 2 là "phụ". Từ đó dẫn đến nguy cơ buổi 2 bị buông lỏng, thiếu đầu tư nguồn lực (đội ngũ giáo viên, nội dung giáo dục, phương pháp giảng dạy...).

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực, tích hợp nhiều môn, tăng yêu cầu vận dụng. Tuy nhiên, việc triển khai như đã và đang chưa bám sát yêu cầu đó. Nhiều môn học tích hợp ở THCS, như khoa học tự nhiên, lịch sử - địa lý thời lượng chỉ 1-2 tiết/tuần khiến giáo viên thấy khó khăn để học sinh hiểu, vận dụng.

Sự không đồng bộ giữa kế hoạch dạy học và thi, tuyển sinh, tác động mạnh tới phần lớn giáo viên, học sinh dẫn đến tình trạng người học, người dạy bám "phao cứu sinh" là các lớp học thêm, luyện thi. Đặc biệt ở cấp THPT, để học sinh lựa chọn chính xác môn học tự chọn, học tập tốt, khởi nghiệp trúng, càng phải có chương trình nhà trường thống nhất, xuyên suốt.

Thật ra mô hình dạy học 2 buổi/ngày đã được thực hiện từ nhiều năm học trước ở một số cơ sở giáo dục hội đủ điều kiện nên không phải quá mới mẻ. Trong bối cảnh giáo dục phổ thông hiện nay, việc kéo dài thời gian học tập tại trường giúp học sinh giảm bớt căng thẳng (bài tập về nhà, dạy thêm, học thêm). Bên cạnh đó, trường có thêm thời gian tổ chức hoạt động trải nghiệm, rèn luyện kỹ năng sống, phát triển năng lực công dân, giáo dục thể chất, âm nhạc, mỹ thuật… nhằm giảm thiểu đáng kể dạy thêm, học thêm tràn lan.

Mô hình dạy học 2 buổi/ngày nếu triển khai nghiêm túc, có sự đồng thuận, đảm bảo chất lượng sẽ là xung lực tạo công bằng giáo dục, thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền, giữa các trường học trên cùng địa bàn về chất lượng dạy học, giáo dục. Dạy học 2 buổi/ngày vì thế không thuần túy là giải pháp chuyên môn, mà sâu xa là chiến lược, cụ thể hóa triết lý giáo dục - giáo dục vị nhân sinh.

Học sinh THPT tham gia hoạt động ngoại khóa

ảnh: Đào Ngọc Thạch

Do đó, cùng với việc phân chia chức năng (khi dạy học 2 buổi/ngày), Bộ GD-ĐT, sở GD-ĐT, UBND phường, xã khẩn trương bồi dưỡng cho hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và đặc biệt chú trọng huấn luyện đội ngũ giáo viên (cả về kỹ năng, đạo đức nhà giáo), ban hành các biện pháp chế tài (vi phạm). Cần lưu ý, mô hình dạy học 2 buổi/ngày có thể kết hợp giữa dạy học trực tiếp và dạy học trực tuyến.

Chúng ta có thể tham khảo cách tổ chức dạy học 2 buổi/ngày của một số quốc gia có nền giáo dục phát triển. Chẳng hạn, tại Mỹ, học sinh học từ 8 giờ đến 15 giờ, học liên tục các môn, xen kẽ hoạt động trải nghiệm mà không tách biệt buổi 1, buổi 2. Tại Singapore, học sinh tiểu học học từ 7 giờ 30 phút đến 13 giờ hoặc 14 giờ. Chương trình bao gồm môn học chính và các hoạt động trải nghiệm, thời khóa biểu không phân chia cứng nhắc, trường tổ chức linh hoạt nhiều hình thức học tập.

Để việc dạy học hai buổi/ngày đi vào nền nếp

1. Các xã hiện nay sau khi sáp nhập có địa giới hành chính được mở rộng do vậy số học sinh tăng nên cần đẩy mạnh nhanh xây dựng phòng học (trường học) để đáp ứng được mỗi lớp bố trí một phòng học.
2. Sở GD-ĐT tổ chức thực hiện tuyển dụng viên chức giáo dục đáp ứng được đủ giáo viên để dạy 2 buổi/ngày theo đúng định biên/số học sinh/trường và cũng nhanh chóng giải quyết bài toán thừa – thiếu giáo viên cục bộ hiện nay.
3. Việc dạy học 2 buổi/ngày những năm học trước đây có một số trường THCS đã triển khai thực hiện nhưng hầu hết buổi thứ hai nhà trường tổ chức dạy thêm một số môn toán, ngữ văn tiếng Anh là chính và có thu phí. Do vậy việc dạy học buổi 2 trong năm học 2025-2026, cần thực hiện nghiêm túc.
4. Kinh phí, bố trí ngân sách địa phương. Bên cạnh đó đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích và tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân đóng góp, đầu tư nguồn lực cho giáo dục theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, tuyệt đối không được sử dụng kinh phí xã hội hóa để chi trả cho việc dạy hai buổi/ngày vì nếu không sẽ dẫn đến biến tướng trong việc dạy buổi thứ hai là buổi dạy thêm học thêm có thu tiền học sinh.
5. Bộ GD-ĐT cũng quy định thống nhất học sinh được nghỉ học ngày thứ bảy, nhằm phát huy sự chủ động, sáng tạo của các nhà trường trong việc xây dựng, thực hiện kế hoạch giáo dục 2 buổi/ngày, học sinh có thời gian nghỉ ngơi vui chơi giải trí...

Nguyễn Văn Lực

(Trường THCS Trịnh Phong, Khánh Hòa)

Nguồn: https://thanhnien.vn/day-hoc-2-buoi-ngay-noi-lo-buoi-chinh-buoi-phu-185250815140211822.htm