Giải mã nguyên nhân đôi khi mặt trăng xuất hiện trên bầu trời ban ngày

Từ lâu, sự xuất hiện của mặt trăng vào ban đêm đã gợi nên sự tò mò và niềm đam mê khám phá đối với con người. Thế nhưng, việc mặt trăng xuất hiện giữa ban ngày lại càng khiến nhiều người đặt câu hỏi. Giải thích đơn giản, lý do chúng ta thấy mặt trăng vào ban ngày cũng giống như ban đêm – bởi nó phản chiếu ánh sáng mặt trời. Thực tế, sau mặt trời, mặt trăng là thiên thể sáng nhất có thể quan sát được từ trái đất.

Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng có thể nhìn thấy mặt trăng vào ban ngày. Nguyên nhân nằm ở cấu tạo khí quyển của trái đất và chu kỳ quỹ đạo của mặt trăng quanh hành tinh này. Nếu trái đất không có khí quyển, việc quan sát mặt trăng sẽ dễ dàng hơn. Tuy nhiên, do mặt trăng trải qua các pha – tức những thời điểm nó di chuyển theo quy luật giữa trái đất và mặt trời – nên phần sáng của nó có thể hướng về trái đất ít hay nhiều, tùy vào từng thời điểm như trăng tròn hoặc trăng khuyết.

Khí quyển trái đất, chủ yếu gồm nitrogen và oxygen, có khả năng phản xạ những ánh sáng có bước sóng ngắn như xanh dương và tím. Hiện tượng tán xạ ánh sáng – hấp thụ và phát tán ánh sáng theo hướng khác – chính là nguyên nhân khiến bầu trời có màu xanh. Để mặt trăng có thể hiện rõ vào ban ngày, ánh sáng mà nó phản xạ phải vượt qua được ánh sáng tán xạ mạnh mẽ từ mặt trời.

Ảnh minh họa.

Trong khoảng hai đến ba ngày gần thời điểm trăng non, chúng ta thường có thể nhìn thấy mặt trăng vào ban ngày, do lúc này ánh sáng mặt trời chiếu vào mặt trăng rất mạnh. Với khoảng cách trung bình chỉ 384.400 km từ trái đất, ánh sáng phản xạ từ mặt trăng trở nên nổi bật hơn nhiều so với các vật thể phát sáng hay phản chiếu ánh sáng khác ở xa hơn, chẳng hạn như các ngôi sao hay hành tinh.

So với mặt trời, các ngôi sao phát sáng yếu hơn hàng triệu tỷ lần, và yếu hơn mặt trăng hàng triệu lần. Ánh sáng tán xạ từ mặt trời đủ mạnh để làm lu mờ các ngôi sao vào ban ngày, nhưng thường không làm lu mờ ánh sáng mà mặt trăng phản chiếu.

Các nhà thiên văn học sử dụng chỉ số "độ sáng bề mặt" để đo độ sáng biểu kiến của các thiên thể như thiên hà hay tinh vân, dựa trên lượng ánh sáng phát ra trong một vùng quan sát từ trái đất. Nhờ nằm gần trái đất, mặt trăng có độ sáng bề mặt cao hơn so với độ sáng của bầu trời, do đó đôi khi chúng ta có thể nhìn thấy nó rõ ràng vào ban ngày.

Tuy nhiên, khả năng quan sát mặt trăng ban ngày còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, như mùa trong năm, pha trăng hay độ trong suốt của bầu trời.

 

Trên thực tế, mặt trăng xuất hiện trên bầu trời ban ngày khoảng 25 ngày mỗi tháng. Năm ngày còn lại rơi vào thời điểm trăng non và trăng tròn. Gần ngày trăng tròn, mặt trăng chỉ có thể nhìn thấy vào ban đêm, vì nó mọc vào lúc hoàng hôn và lặn vào lúc bình minh. Đặc biệt, ngày duy nhất mặt trăng không cùng hiện diện trên bầu trời với mặt trời là vào đúng ngày trăng tròn. Khi đó, mặt trời lặn thì mặt trăng mới mọc và ngược lại.

Mỗi ngày, mặt trăng nằm phía trên đường chân trời trong khoảng 12 tiếng, tuy nhiên khoảng thời gian này không phải lúc nào cũng trùng khớp với thời gian có ánh sáng ban ngày. Vào mùa đông, đặc biệt tại các vĩ độ trung bình, thời gian ban ngày ngắn hơn nên khả năng nhìn thấy mặt trăng cũng giảm đi.

Thời điểm tốt nhất để quan sát mặt trăng vào ban ngày là một tuần sau trăng non và một tuần sau trăng tròn. Trong giai đoạn đầu tiên, vào buổi chiều, mặt trăng thường mọc lên từ phía đông. Trong giai đoạn thứ hai, vào buổi sáng, mặt trăng sẽ dần lặn về phía tây. Đây là hai khoảng thời gian dài nhất trong tháng mà mặt trăng và mặt trời cùng xuất hiện trên bầu trời, mỗi đợt kéo dài khoảng 5 - 6 ngày.

Một hiện tượng thú vị khác cũng giúp việc quan sát mặt trăng dễ dàng hơn là ánh sáng trái đất. Trong những ngày trăng lưỡi liềm, khi mặt trăng ở gần vị trí của mặt trời trên bầu trời, bạn có thể nhìn thấy cả phần tối của mặt trăng nhờ ánh sáng phản xạ từ trái đất – hiện tượng gọi là "ánh sáng trái đất". Thời điểm lý tưởng để quan sát hiện tượng này là khoảng 3 - 4 ngày sau trăng non.

Bảo Ngọc (t/h)

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/giai-ma-nguyen-nhan-doi-khi-mat-trang-xuat-hien-tren-bau-troi-ban-ngay/20250507081838908