Giáo dục đại học: Tự chọn kiểm định, cần giám sát chặt

Chính sách này mở ra cơ hội hội nhập, song cũng đặt ra yêu cầu giám sát để bảo đảm minh bạch.

Cơ hội từ quyền tự chủ kiểm định

Theo Khoản 2, Điều 39 Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), các cơ sở giáo dục đại học được quyền lựa chọn tổ chức kiểm định chất lượng, có thể là trong nước hoặc quốc tế. Với các tổ chức kiểm định nước ngoài, yêu cầu đặt ra là phải có uy tín quốc tế, được công nhận hoạt động tại Việt Nam và đánh giá theo tiêu chuẩn quốc tế.

TS Lê Đông Phương - nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Đại học (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) nhận định, việc trao quyền tự lựa chọn đơn vị kiểm định cho các trường là điểm tích cực.

Ông nhấn mạnh: “Trong bối cảnh quốc tế hóa, nếu các trường muốn vươn tầm khu vực và thế giới thì việc mời các tổ chức kiểm định quốc tế đánh giá chương trình đào tạo là cần thiết. Chỉ khi đó, chúng ta mới có cơ sở so sánh thực chất với chuẩn quốc tế, thay vì lâu nay vẫn nói ‘đạt chuẩn quốc tế’ nhưng lại không rõ đạt ở mức nào”.

Cùng quan điểm trên, TS Dương Nguyên Quốc - Trưởng phòng Giáo dục Phổ thông, Sở GD&ĐT Tây Ninh cho rằng đây là chủ trương tiến bộ, phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế.

Theo ông Quốc, khi được trao quyền tự lựa chọn, các trường đại học có thêm cơ hội tiếp cận nhiều bộ tiêu chuẩn kiểm định khác nhau, trong đó có những chuẩn quốc tế tiên tiến. Điều này vừa tạo động lực để nâng cao chất lượng đào tạo, vừa gia tăng tính cạnh tranh và minh bạch trong hệ thống giáo dục đại học.

“Không chỉ mang lại lợi ích cho các trường, chính sách này còn có ý nghĩa thiết thực đối với người học. Kết quả kiểm định được công khai, minh bạch sẽ là cơ sở khách quan để phụ huynh, học sinh tham khảo khi chọn trường, ngành. Thay vì chỉ dựa vào thông tin quảng bá hay truyền miệng, phụ huynh và học sinh có thể dựa trên kết quả kiểm định để đánh giá uy tín, chất lượng đào tạo và mức độ đáp ứng chuẩn quốc tế của từng cơ sở giáo dục”, TS Quốc nói.

Theo ông, đây là yếu tố đặc biệt quan trọng trong bối cảnh xã hội ngày càng quan tâm đến đầu ra việc làm, cơ hội học tập liên thông quốc tế và giá trị văn bằng.

Từ thực tiễn triển khai, ThS Mai Chí Tính - chuyên viên Phòng Đảm bảo chất lượng, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, cho biết: “Thực tế hiện nay, các cơ sở giáo dục đại học đã có quyền tự do lựa chọn đơn vị kiểm định, có thể là các trung tâm trong nước hoặc quốc tế, không bắt buộc phải chỉ định một trung tâm duy nhất. Đây là một bước thể hiện sự tự chủ của các trường trong việc bảo đảm và nâng cao chất lượng đào tạo”.

Như vậy, việc mở rộng quyền lựa chọn tổ chức kiểm định không chỉ tạo động lực cạnh tranh, mà còn thúc đẩy minh bạch thông tin, gắn kết trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục đại học đối với xã hội.

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ TPHCM trong một tiết học. Ảnh: HUTECH

Yêu cầu minh bạch

Song song với những cơ hội mở ra, các chuyên gia cũng cảnh báo nhiều thách thức nếu thiếu cơ chế giám sát đồng bộ. TS Lê Đông Phương nhận định, rủi ro trong kiểm định là điều khó tránh, song mức độ ở các tổ chức quốc tế thường thấp hơn so với các đơn vị trong nước.

Ông dẫn chứng, trong nước đôi khi còn tình trạng “trượt chỗ này nhưng qua chỗ khác lại được”. Ngược lại, các tổ chức quốc tế ít khi xảy ra những thỏa thuận ngầm như vậy, bởi đa số đơn vị được phép hoạt động tại Việt Nam đều có uy tín. “Điều đáng lưu ý hơn họ áp dụng bộ tiêu chuẩn kiểm định như thế nào”, TS Phương nhấn mạnh.

Theo ông, hệ thống kiểm định của Việt Nam hiện nay chủ yếu dựa trên mô hình của Mạng lưới Đảm bảo chất lượng các trường đại học ASEAN (AUN-QA), thiên về chấm điểm nhiều hơn là đánh giá nỗ lực cải tiến chất lượng của cơ sở giáo dục. Do đó, nếu các tổ chức kiểm định quốc tế vào Việt Nam nhưng cũng chỉ vận hành theo hệ tiêu chuẩn tương tự, thì khó mang lại nhiều lợi ích thực chất.

“Những tổ chức uy tín như HCERES (Pháp) hay ASIIN (Đức) với chuẩn mực quốc tế rõ ràng sẽ tạo ra giá trị thiết thực. Đây là điểm mà cơ quan quản lý cần cân nhắc kỹ khi cấp phép cho tổ chức kiểm định quốc tế hoạt động tại Việt Nam”, TS Phương nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ThS Mai Chí Tính chỉ ra, việc lựa chọn tổ chức kiểm định cần đi đôi với cơ chế giám sát chặt chẽ, để bảo đảm tính khách quan và minh bạch. Nếu không có hệ thống giám sát đủ mạnh, nguy cơ nảy sinh sự chênh lệch trong kết quả đánh giá giữa các trung tâm khác nhau là khó tránh khỏi. Ông cho biết, việc thiết lập cơ chế giám sát hiệu quả, khách quan là điều tất yếu, vừa nâng cao chất lượng kiểm định, vừa củng cố niềm tin của xã hội, phụ huynh và người học.

Bên lề hội thảo quốc tế “Triển khai hệ thống Bảo đảm chất lượng bên trong - Vì tương lai bền vững của giáo dục đại học ASEAN” tổ chức tại Đại học Kinh tế TPHCM (UEH) giữa tháng 8/2025, ông Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) nhấn mạnh: Trong bối cảnh Việt Nam đang sửa đổi Luật Giáo dục đại học và nhiều luật liên quan, công tác kiểm định chất lượng giữ vai trò đặc biệt quan trọng, là “xương sống” bảo đảm sự phát triển bền vững của hệ thống.

Theo ông Chương, “tinh thần của kiểm định là phải được thực hiện thường xuyên, liên tục cải tiến và phù hợp với thông lệ quốc tế. Muốn hội nhập quốc tế, chúng ta buộc phải làm tốt bảo đảm chất lượng. Tuy nhiên, để tránh hình thức, cần hoàn thiện thể chế, khắc phục những tồn tại và đưa văn hóa chất lượng trở thành nếp thường xuyên trong các trường đại học”.

Để chính sách đi vào thực chất, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng cho rằng cần tập trung vào ba nhiệm vụ then chốt: Công khai dữ liệu kiểm định trên nền tảng số, bảo đảm minh bạch và dễ tiếp cận; Xây dựng đội ngũ bảo đảm chất lượng ổn định, được đào tạo bài bản ngay trong các cơ sở giáo dục; Nâng cao vai trò, năng lực của đội ngũ kiểm định viên, đồng thời tạo điều kiện để họ tham gia các hoạt động quốc tế.

Hiện nay, nhiều kiểm định viên Việt Nam đã tham gia các đoàn kiểm định quốc tế, mở ra cơ hội học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm và áp dụng hiệu quả trong nước. Ông Chương cũng lưu ý, không nên phức tạp hóa vấn đề kiểm định mà phải hướng đến hiệu quả thực chất, mang lại giá trị thật cho cải tiến chất lượng. “Chất lượng chính là nòng cốt của kiểm định”, ông nhấn mạnh.

Theo ông, đây là bước đi quan trọng để hiện thực hóa Nghị quyết 57 và các chủ trương lớn của Trung ương về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao - yếu tố then chốt để đất nước vươn mình mạnh mẽ trong giai đoạn mới.

TS Dương Nguyên Quốc - Trưởng phòng Giáo dục Phổ thông (Sở GD&ĐT Tây Ninh) cho rằng, Bộ GD&ĐT cần ban hành một khung chuẩn thống nhất, đồng thời chỉ công nhận kết quả của những tổ chức kiểm định uy tín, tránh tình trạng các trường lựa chọn đơn vị “dễ dãi”.

Ông nhấn mạnh, kết quả kiểm định phải được công khai trên cổng thông tin chính thống để xã hội, phụ huynh và học sinh giám sát. Sau kiểm định, mỗi trường cần xây dựng kế hoạch cải tiến cụ thể, khả thi và được theo dõi định kỳ. Chính sách chỉ phát huy hiệu quả khi được triển khai minh bạch, đồng bộ và hướng đến sự cải thiện thực chất, chứ không dừng lại ở danh hiệu kiểm định.

Nguồn: https://giaoducthoidai.vn/giao-duc-dai-hoc-tu-chon-kiem-dinh-can-giam-sat-chat-post746336.html