Gìn giữ văn hóa Êđê qua tranh vẽ

Lúc nhỏ, Kpă Tý thường vẽ trên đất, trên những mảnh gỗ, trên cả vỏ cây bằng than củi, rồi sau này vẽ trên giấy bằng bút chì, bút màu sáp và màu nước. Gắn bó với cuộc sống buôn làng, với núi rừng Sông Hinh, với những lễ hội cồng chiêng, lễ hội mừng lúa mới, lễ mừng nhà mới, lễ bỏ mả…, anh ghi lại trong tranh vẽ của mình những hoạt động thường ngày xung quanh. Anh kể: “Thích gì vẽ nấy, tôi vẽ vì thấy vui, vì muốn giữ lại hình ảnh đời sống của buôn làng, của ký ức tuổi thơ”.

Năm 2006, học xong THPT Kpă Tý ở nhà làm nương rẫy phụ giúp gia đình và tự vẽ; đến năm 2011 anh thi đỗ vào chuyên ngành hội họa Trường Đại học Nghệ thuật (Đại học Huế). Năm 2015 Kpă Tý tốt nghiệp đại học mỹ thuật và bắt đầu hành trình của một họa sĩ thực thụ.

Họa sĩ Kpă Tý hoàn thiện một tác phẩm tham gia triển lãm khu vực Nam miền Trung Tây Nguyên năm 2025.

Là một người dân tộc thiểu số theo đuổi nghệ thuật chuyên nghiệp, con đường của Kpă Tý chưa bao giờ bằng phẳng. Anh chứng minh rằng người dân tộc thiểu số không chỉ là chủ thể văn hóa để người khác khám phá mà chính họ cũng có thể kể câu chuyện của mình, kể về văn hóa của mình bằng chính ngôn ngữ tạo hình qua nét vẽ.

Họa sĩ Võ Tĩnh, Chi hội trưởng Chi hội Mỹ thuật tỉnh Phú Yên (Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Phú Yên) nhận xét: “Được đào tạo chính quy về mỹ thuật, dù hoàn cảnh khó khăn nhưng luôn đam mê sáng tác, họa sĩ Kpă Tý có những tác phẩm đạt giải thưởng cao ở tỉnh và được Hội đồng nghệ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam chọn “dự treo” triển lãm Mỹ thuật khu vực Nam miền Trung và Tây Nguyên. Đặc biệt anh có tác phẩm in chung trong tập tranh của Chungbuk - Hàn Quốc”.

Tranh của Kpă Tý có đặc trưng riêng của mình. Không theo trường phái phương Tây cầu kỳ về kỹ thuật ánh sáng hay bố cục hiện đại, Kpă Tý thiên về đặc tả cuộc sống đời thường, về văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào Êđê, là sự kết hợp giữa biểu tượng dân gian và cảm xúc cá nhân. Mỗi nét vẽ, mỗi gam màu trong tranh anh đều mang hơi thở của vùng miền núi Sông Hinh.

Kpă Tý đã khéo léo đưa hình ảnh những người bà, người mẹ Êđê, những lễ hội truyền thống của buôn làng, hình ảnh nương rẫy, cánh rừng, đàn bò… vào tranh, từ đó giúp người xem hiểu hơn về đời sống tinh thần của cộng đồng Êđê. Bên cạnh đề tài văn hóa, Kpă Tý còn say mê vẽ phong cảnh, ghi lại vẻ đẹp hùng vĩ và thơ mộng của núi rừng Sông Hinh. Từ những thác nước đổ, đến cánh rừng bạt ngàn, từ ánh hoàng hôn nhuộm đỏ đồi núi đến những con suối trong veo uốn lượn… Tất cả đều được anh thể hiện bằng gam màu rực rỡ và đường nét phóng khoáng, thể hiện tình yêu với quê hương. Quan điểm nghệ thuật của họa sĩ Kpă Tý là không sáng tác chiều theo thị hiếu thị trường. “Tôi chỉ vẽ điều tôi cảm nhận - về một quê hương miền núi mộc mạc, sâu lắng, nhưng đầy sức sống”, Kpă Tý chia sẻ.

Tác phẩm “Mừng nhà mới”.

Một trong những tác phẩm ấn tượng nhất của Kpă Tý là bức tranh “Mừng tuổi trưởng thành”. Tác phẩm này được anh vẽ trong một tháng và gửi dự thi cấp tỉnh vào tháng 12/2019, nhân dịp tỉnh Phú Yên (cũ) kỷ niệm 30 năm tái lập tỉnh (1989 - 2019), được Hội đồng giám khảo chấm giải Nhất. Họa sĩ Võ Tĩnh nhận xét: “Tác phẩm thể hiện khoảnh khắc thiêng liêng trong cuộc đời mỗi người con dân tộc thiểu số, mô tả sinh động nghi lễ truyền thống, nơi thanh niên được công nhận là người lớn, có trách nhiệm với gia đình và buôn làng. Qua nét vẽ mộc mạc, chân thực, tranh không chỉ tái hiện văn hóa bản địa mà còn gửi gắm niềm tự hào, lòng biết ơn với cội nguồn và truyền thống dân tộc”.

Nguồn: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202508/gin-giu-van-hoa-ede-qua-tranh-ve-2bf0462/