Khát vọng của TPHCM giai đoạn mới

Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, diễn ra từ hôm nay (13/10) đến ngày 15/10, là sự kiện chính trị mang tính lịch sử của TPHCM sau hợp nhất, định hướng cho sự phát triển toàn diện về văn hóa, kinh tế - xã hội, quy hoạch, hạ tầng và nhiều vấn đề hệ trọng khác cho giai đoạn phát triển mới.

Trong dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội của TPHCM, địa phương đã đặt ra những mục tiêu lớn, đầy thách thức, nhưng tương xứng với vị thế là đô thị đầu tàu của cả nước.

Với tầm nhìn xa hơn một nhiệm kỳ, siêu đô thị lớn nhất cả nước hướng tới mục tiêu trở thành đô thị văn minh, hiện đại, trung tâm đổi mới sáng tạo, năng động, hội nhập đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, có vị trí nổi trội ở khu vực Đông Nam Á, nằm trong nhóm 100 thành phố toàn cầu, đáng sống và có hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của thế giới, thuộc nhóm thu nhập cao vào năm 2030.

Đến năm 2045, TPHCM mới sẽ nằm trong nhóm 100 thành phố tốt nhất thế giới, xứng tầm siêu đô thị quốc tế của Đông Nam Á, là trung tâm kinh tế, tài chính, du lịch, dịch vụ, giáo dục, y tế của châu Á; điểm đến hấp dẫn toàn cầu; kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển đặc sắc, bền vững, chất lượng sống cao, hội nhập quốc tế sâu rộng.

Trao đổi với Dân trí, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98 của Quốc hội, đánh giá những mục tiêu lớn của TPHCM nhiệm kỳ mới thể hiện quyết tâm chính trị rất cao. Đặc biệt trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực còn diễn biến phức tạp, khó lường, đất nước vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

“Quyết tâm chính trị rất cao của TPHCM được nhìn thấy qua mục tiêu tăng trưởng 2 con số 10-11%. Mục tiêu này không chỉ đóng góp cho sự phát triển của TPHCM, mà còn cho cả nước. Với vai trò đầu tàu, TPHCM cần tận dụng thời cơ để đến năm 2045, nước ta trở thành nước phát triển. Nếu không đạt mục tiêu tăng trưởng như vậy, Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội khi bước vào thời kỳ dân số già”, TS Trần Du Lịch nhìn nhận.

Sau khi sáp nhập với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM mới có tổng diện tích hơn 6.700km2 (chiếm hơn 2% tổng diện tích cả nước), dân số gần 14 triệu người (chiếm 13,4% dân số cả nước). Trong đó, lực lượng lao động đang làm việc đạt khoảng 7,3 triệu người, tương ứng 14% tổng số lao động toàn quốc. Đây là nguồn nhân lực quy mô lớn, góp phần thúc đẩy phát triển công nghiệp - dịch vụ vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

TS Trần Du Lịch cho rằng, TPHCM mới có lợi thế vượt trội về quy mô, nguồn lực, vị thế trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Trên bình diện cả nước, chuyên gia cho rằng không có địa phương nào hội tụ lợi thế để bứt phá trong giai đoạn mới như TPHCM. Do đó, thành phố phải là nơi tiên phong, đi đầu trong thúc đẩy tăng trưởng, là nơi đóng góp cho mục tiêu chung của đất nước.

“Tuy nhiên, để quyết tâm chính trị và khát vọng trở thành hiện thực, TPHCM cần những động lực tăng trưởng mới. Đặc biệt là động lực về hệ thống chính sách mang tính đột phá. Trong đó, TPHCM cần tiếp tục kiến nghị Quốc hội nâng cấp Nghị quyết 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, tập trung triển khai các nghị quyết gồm Nghị quyết 222 về Trung tâm Tài chính quốc tế, Nghị quyết 188 về phát triển hệ thống đường sắt đô thị. Những gì đã được cho, TPHCM phải tận dụng tối đa để phát triển đột phá”, TS Trần Du Lịch nhấn mạnh.

Đối với những chính sách mang tầm vĩ mô và được xác định là trụ cột thể chế trong kỷ nguyên mới, TPHCM cần tự mình nâng tầm để trở thành địa phương có điều kiện thuận lợi nhất để triển khai Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết 198 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Qua đó, thế mạnh vốn có về kinh tế tư nhân của TPHCM sẽ được phát huy mạnh hơn, thành phố trở thành nơi khởi nghiệp và lập nghiệp năng động bậc nhất cả nước trong tương lai gần.

“TPHCM cũng cần trở thành nơi có điều kiện nhất để triển khai Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đó là những động lực mới về thể chế, nếu TPHCM tận dụng được thì sẽ tạo sự tăng trưởng đột biến về năng suất, chất lượng, đặc biệt là hàm lượng giá trị gia tăng cao trong chuỗi giá trị sản phẩm hàng hóa tạo ra”, TS Trần Du Lịch nói.

Về phát triển không gian đô thị, ông cho rằng các ý tưởng đô thị biển, đô thị ven sông trong dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội vốn đã được TPHCM đặt ra trước đây. Theo quy hoạch trước khi sáp nhập tỉnh, thành, TPHCM định hướng hình thành không gian đa trung tâm và hiện tại là định hướng đa đô thị, chuỗi đô thị thông minh.

Để hiện thực hóa ý tưởng này, thành phố đang quy hoạch lại toàn bộ hệ thống đô thị gắn kết với giao thông công cộng, đặc biệt là đường sắt đô thị. Đó chính là các bước cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết 24 Bộ Chính trị về phát triển vùng Đông Nam Bộ.

TS Trần Du Lịch cũng cho rằng, nhiệm kỳ tới, mô hình TOD (phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng) sẽ làm thay đổi hoàn toàn diện mạo phát triển đô thị của TPHCM. Hệ thống giao thông gắn với dân cư giúp nâng cao hiệu quả quy hoạch, hình thành các cụm dân cư hiện đại quanh nhà ga metro và trục giao thông công cộng. Đây cũng là những định hướng lớn để thành phố từng bước hoàn thiện quy hoạch sau sáp nhập, đồng thời tận dụng các cơ chế, chính sách đặc thù trong Nghị quyết 188 của Quốc hội về phát triển hệ thống đường sắt đô thị.

Một trong những nội dung trọng tâm được TS Trần Du Lịch đặc biệt quan tâm là việc TPHCM nhiệm kỳ mới đặt mục tiêu di dời 20.000 căn nhà trên và ven kênh rạch. Theo vị chuyên gia, đây là nhiệm vụ không dễ dàng, nhưng TPHCM phải làm được bằng mọi cách nhằm cải thiện môi trường, chỉnh trang đô thị, giải quyết nhu cầu nhà ở.

“Nếu đạt mục tiêu này, TPHCM sẽ thay đổi rất nhiều. Trước đây, chúng ta thấy hình ảnh những căn nhà chòi, lụp xụp, mất vệ sinh ven kênh, rạch tại khu Nhiêu Lộc - Thị Nghè thì nay, diện mạo đã hoàn toàn khác. Thời điểm cách đây hơn 20 năm, nhiều người cũng đặt vấn đề về khó khăn, ảnh hưởng nhiều hộ dân, nhưng với quyết tâm chính trị, lo chỗ ở tốt hơn cho người dân, tạo điều kiện sống, việc làm tốt hơn cho người dân, thì đã làm được”, TS Trần Du Lịch nêu góc nhìn.

Trước thời điểm đại dịch Covid-19 diễn ra, TPHCM đạt mức tăng trưởng GRDP 8,3% trong năm 2019, thuộc nhóm các tỉnh, thành có tốc độ tăng trưởng cao nhất cả nước. Ảnh hưởng đại dịch đã kéo giảm đà tăng trưởng đã được tạo lập nhiều năm của TPHCM, với mức tăng chỉ 1,4% trong năm 2020.

Hậu quả của đại dịch Covid-19 đối với đầu tàu kinh tế - xã hội của cả nước thể hiện rõ nét nhất vào năm 2020 khi lần đầu tiên kể từ sau ngày đổi mới, TPHCM có mức tăng trưởng âm hơn 6,7%.

Khát vọng của TPHCM giai đoạn mới - 13 — Biểu đồ tốc độ tăng trưởng GRDP của TPHCM giai đoạn 2019-2025.

Nhìn lại nhiệm kỳ vừa qua, TS Trần Du Lịch cho rằng, thành quả lớn nhất của TPHCM là khắc phục hậu quả đại dịch Covid-19 và phục hồi kinh tế - xã hội. Cả ba địa phương cũ gồm TPHCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đều chịu ảnh hưởng, thiệt hại nặng nề bởi đại dịch, nhưng đã nhanh chóng ổn định tình hình, phục hồi sản xuất và đời sống.

Ngay sau khi thực hiện nhiều giải pháp mạnh mẽ, huy động toàn bộ sức mạnh vật chất và tinh thần để đẩy lùi đại dịch Covid-19, các địa phương đã tập trung khôi phục sản xuất. Kinh tế từ chỗ suy giảm nghiêm trọng đã nhanh chóng phục hồi, lấy lại đà tăng trưởng và từng bước phát triển ổn định trên cơ sở đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, liên kết vùng và kết nối hạ tầng giao thông đã có bước chuyển rõ rệt. Ba địa phương trước đây và hiện nay là một thực thể thống nhất đã xóa dần ranh giới hành chính trong tư duy phát triển, cùng hướng tới mục tiêu hình thành một không gian kinh tế thống nhất - siêu đô thị quốc tế vùng Đông Nam Bộ.

“Trước đây, chưa bao giờ ba địa phương phối hợp chặt chẽ như hiện nay trong triển khai các tuyến đường vành đai, cao tốc, cho đến hệ thống cảng biển và logistics đã giúp tăng hiệu quả lưu thông hàng hóa và thu hút đầu tư, giải quyết những điểm nghẽn cố hữu về giao thông vùng”, TS Trần Du Lịch nhận định.

Một điểm đột phá quan trọng khác của TPHCM nhiệm kỳ qua là thể chế. Việc ban hành và triển khai Nghị quyết 98 về cơ chế đặc thù cho TPHCM, cùng với Nghị quyết 222 về Trung tâm tài chính quốc tế và Nghị quyết 188 về đường sắt đô thị, đã tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi để thành phố phát huy vai trò đầu tàu. Đây là nỗ lực rất thành công, thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ của Trung ương đối với TPHCM, dựa trên những gì thành phố đã và đang làm được.

Ông cũng chỉ ra tồn tại lớn nhất của TPHCM trong phát triển đô thị là chưa khai thác hiệu quả không gian ngầm. Đây là vấn đề thành phố đã đặt ra hàng chục năm nhưng chưa thể hiện bằng kết quả rõ nét.

“Đã nhiều năm, chúng ta đặt vấn đề xây bãi đỗ xe ngầm, nhưng vẫn chưa triển khai được. TPHCM cần ưu tiên phát triển không gian công cộng, không gian văn hóa, khai thác không gian ngầm, không gian trên cao và cả không gian số. Đây sẽ là trụ cột của một đô thị thông minh, hiện đại trong tương lai”, TS Trần Du Lịch cho hay.

Về công tác chuyển đổi số, ông cho rằng TPHCM đang đi đúng hướng trên cả ba trụ cột, gồm: chính quyền số, xã hội số và kinh tế số. Chính quyền hai cấp đang triển khai mạnh mẽ công tác số hóa để nâng cao hiệu quả quản trị. Trong khi đó, hoạt động thanh toán, thương mại, dịch vụ và đời sống xã hội đã chuyển dịch nhanh sang môi trường số.

“Điểm khác biệt dễ thấy so với đầu nhiệm kỳ là hiện nay, người dân TPHCM đã quen thuộc với việc thanh toán không tiền mặt, quét mã QR ở mọi nơi, từ siêu thị đến quán ăn”, TS Trần Du Lịch nêu ví dụ.

Đối với doanh nghiệp, chuyển đổi số trở thành yếu tố sống còn. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay của TPHCM là đầu tư cho hạ tầng số và trung tâm dữ liệu (Big Data). Việc này đòi hỏi gắn liền với đầu tư năng lượng sạch và hạ tầng kỹ thuật số bền vững. TPHCM đang kêu gọi các dự án đầu tư lớn vào lĩnh vực này, hướng đến mô hình “chuyển đổi số - chuyển đổi xanh”.

“Mục tiêu kinh tế số chiếm 30-40%/GRDP không chỉ là ước muốn, mà dựa trên nền tảng thực tế, những việc đang làm từ doanh nghiệp, chính quyền và xã hội”, ông nhận định.

Theo Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98 của Quốc hội, với những mục tiêu được nêu trong dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội, kèm theo hệ thống chính sách, chương trình hành động cho từng đầu việc, từ năm 2026 trở đi, TPHCM trở thành đại công trường, đặt nền móng cho sự phát triển mới về kết cấu hạ tầng, giao thông, đô thị. Tuy nhiên, hình hài rõ nét về một TPHCM hiện đại, hạ tầng tương đối hoàn chỉnh với mạng lưới đường sắt đô thị, cảng trung chuyển quốc tế, trung tâm tài chính quốc tế và chuỗi đô thị thông minh cần ít nhất 10 năm để từng bước hoàn thiện.

“Phát triển hệ thống tàu điện, khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế, tất cả mới chỉ ở giai đoạn khởi động. Định hình toàn bộ không gian đô thị của TPHCM mới sẽ cần thời gian dài hơi. Tôi kỳ vọng được nhìn thấy một TPHCM tăng trưởng ít nhất 2 con số trong 10 năm tới. Đây cũng là điều bắt buộc nếu TPHCM muốn giữ vai trò đầu tàu, góp phần đưa Việt Nam trở thành nước phát triển vào năm 2045”, TS Trần Du Lịch chia sẻ.

Nội dung: Q.Huy

Ảnh: Nam Anh

Thiết kế: Phạm Huy