Kịch bản sân khấu đề tài đương đại:

Dẫu đề tài lịch sử, dã sử, dân gian, huyền thoại… là mảng nội dung quan trọng nhưng cũng không thể bỏ qua “nhịp đập” đương đại, bởi khán giả vẫn cần đến những vở diễn phản ánh trực tiếp cuộc sống của chính họ trên sân khấu. Khán giả mong muốn nghệ thuật sân khấu đưa ra những thông điệp định hướng và mang đến dự báo từ thực tiễn đời sống; phản ánh chân thực những phát sinh trong xã hội, trong con người để lý giải và góp phần cho cuộc sống tốt đẹp hơn.

Ngày 13-10, tại Hà Nội, Hội Sân khấu Hà Nội tổ chức hội thảo “Xây dựng kịch bản sân khấu đề tài đương đại” để phân tích nguyên nhân, tìm ra giải pháp xây dựng kịch mục sân khấu có nhiều tác phẩm về đề tài đương đại, mang đậm hơi thở cuộc sống hôm nay, thu hút được sự đóng góp tâm huyết của các đơn vị, nhà nghiên cứu, nghệ sĩ sân khấu Thủ đô.

Tỷ lệ kịch bản đương đại quá ít trong kịch mục

NSND Bùi Thanh Trầm phát biểu đề dẫn hội thảo. Ảnh: Thụy Du

Phát biểu đề dẫn hội thảo, NSND Bùi Thanh Trầm, nguyên Chủ tịch Hội Sân khấu Hà Nội cho biết, thời gian qua, sân khấu Thủ đô nói riêng, sân khấu cả nước nói chung có nhiều tác phẩm về đề tài lịch sử, danh nhân, chiến tranh cách mạng đạt chất lượng cao về tư tưởng, nội dung và nghệ thuật. Tuy nhiên, sân khấu còn thiếu vắng tác phẩm đề cập về đề tài đương đại, về những vấn đề nóng bỏng đang tác động nhiều mặt, làm thay đổi đời sống xã hội và con người trong thời kỳ hội nhập.

NSND Bùi Thanh Trầm lấy ví dụ, trong năm 2024 đã diễn ra 5 cuộc liên hoan nghệ thuật chuyên nghiệp gồm: Liên hoan Các tác phẩm sân khấu toàn quốc dành cho thiếu niên, nhi đồng; Liên hoan Kịch nói toàn quốc, Liên hoan Cải lương toàn quốc; Liên hoan Sân khấu Hà Nội mở rộng và Liên hoan Sân khấu kịch thành phố Hồ Chí Minh lần thứ nhất. Theo thống kê, trong 109 vở diễn tham dự 5 cuộc liên hoan thì chỉ có khoảng hơn 10% số vở diễn đề cập về đời sống xã hội và con người đương đại. Hầu hết kịch bản được viết từ khá lâu, kịch bản của tác giả trẻ càng hiếm. Đặc biệt, ít kịch bản khai thác những vấn đề nóng bỏng của xã hội hôm nay. Đây là thực tế đáng buồn trong bối cảnh sân khấu đang đứng trước thách thức phát triển, thu hút khán giả và cạnh tranh cùng nhiều loại hình nghệ thuật, giải trí khác.

“Khán giả ngày nay cần đến những vở diễn phản ánh trực tiếp cuộc sống của chính họ trên sân khấu. Người xem đang cần nghệ thuật sân khấu đưa ra những thông điệp định hướng và mang đến dự báo từ thực tiễn đời sống; phản ánh chân thực những phát sinh trong xã hội, trong con người để lý giải và góp phần cho cuộc sống tốt đẹp hơn”, NSND Bùi Thanh Trầm nêu.

Vở kịch "Không gục ngã" của Nhà hát Kịch Hà Nội. Ảnh: Kịch Hà Nội

Hội thảo “Xây dựng kịch bản sân khấu đề tài đương đại” nhằm phân tích nguyên nhân, tìm ra giải pháp xây dựng kịch mục sân khấu có nhiều tác phẩm về đề tài đương đại, mang đậm hơi thở cuộc sống hôm nay, nhằm thực hiện tốt các chức năng cơ bản của nghệ thuật sân khấu. Đó là tính dự báo, chức năng nhận thức, giáo dục và thẩm mỹ, từ đó bám sát với nhịp sống hiện đại và tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa Thủ đô.

Nhà viết kịch Lê Quý Hiền nhận định, tỷ lệ kịch bản đương đại quá nhỏ trong kịch mục hiện nay. “Công cuộc đổi mới do Đảng ta phát động, mọi vấn đề đều được công khai, minh bạch. Công chúng hôm nay đòi hỏi sân khấu nói những điều dân thấy, dân nghĩ, dân mong, nên thiết nghĩ đề tài đương đại phải chiếm tỷ lệ chủ yếu trong kịch mục”, nhà viết kịch Lê Quý Hiền bày tỏ. Ông cũng cho rằng, sáng tác theo đề tài nào là khả năng và quyền của tác giả nhưng xây dựng kịch mục hợp lý với những vấn đề thiết thực đang xảy ra lại là công việc của các nhà quản lý sân khấu, lãnh đạo các đơn vị nghệ thuật.

Cần dấn thân và gần gũi hơn với đời sống

Các đại biểu tham luận, góp ý tại hội thảo. Ảnh: Thụy Du

Theo dõi hoạt động sân khấu nhiều năm, nhà báo Thúy Hiền cho rằng, sân khấu Việt Nam hiện đang đối mặt với sự khan hiếm đáng lo ngại về kịch bản đương đại phản ánh trực diện các vấn đề nóng hổi của đời sống hôm nay. Trong khi xã hội thay đổi nhanh chóng với vấn đề đô thị hóa, môi trường, công nghệ, giới trẻ, mâu thuẫn lợi ích…, thì sân khấu lại ngày càng xa rời “hơi thở” hiện đại.

Nguyên nhân, theo nhà báo Thúy Hiền, từ việc nhiều tác giả ngại va chạm, chọn đề tài an toàn như lịch sử, cách mạng, dân gian; cộng thêm cơ chế đặt hàng của các đơn vị nghệ thuật cũng ưu tiên mảng đề tài này vì “dễ duyệt, ít rủi ro”. Trong khi đó, lực lượng tác giả trẻ ít mặn mà với sân khấu, chuyển hướng sang điện ảnh, truyền hình hay văn học mạng, khiến kịch bản sân khấu ngày càng thiếu vắng “hơi thở” đương đại.

Tuy vậy, theo nhà báo Thúy Hiền, vẫn có những tín hiệu tích cực. Một số vở diễn hiện đại như “Bóng rối”, “Điều còn lại”, “Búp bê”… cho thấy khi tác giả dám bước ra khỏi “vùng an toàn”. Di sản của tác phẩm đương đại của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ vẫn chứng minh sức sống bền bỉ, mỗi lần tái dựng, đều thu hút đông đảo khán giả, nhất là người trẻ. Điều đó khẳng định, kịch bản đương đại là nhu cầu thực sự của sân khấu và của khán giả hôm nay.

Vở cải lương "Cánh cửa khép hờ" về đề tài công nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo. Ảnh: T.Kiên

Về vấn đề sáng tác, tác giả, đạo diễn, NSƯT Trịnh Quang Khanh cho rằng, việc sáng tác kịch bản sân khấu về đề tài đương đại là một thử thách “vừa dễ lại vừa khó”. Dễ bởi đó là những câu chuyện, sự kiện của đời sống hôm nay, gần gũi và quen thuộc với trải nghiệm của mỗi người cầm bút. Nhưng cũng rất khó vì thực tế xã hội quá đa dạng, nhiều mâu thuẫn và xung đột kịch tính đến mức khiến người viết không khỏi e dè.

Ông thẳng thắn nhìn nhận, nhiều bi kịch, xung đột trong đời sống hiện nay, đặc biệt trong lĩnh vực chống tham nhũng, tiêu cực, chưa được phản ánh đúng tầm trên sân khấu. Một phần do năng lực sáng tạo của người viết còn hạn chế, phần khác do tâm lý thận trọng, khiến các tác giả vẫn “đứng ngoài cuộc”, mới chỉ quan sát và lắng nghe thay vì dấn thân miêu tả những xung đột ấy một cách trực diện và mạnh mẽ.

NSƯT Nghiêm Nhan nhận định nêu một số kịch bản sân khấu đề tài đương đại cần phản ánh một cách sinh động, đa chiều và nhân văn những mâu thuẫn trong đời sống, xã hội: Con người trong nhịp sống đô thị; người lao động giữa áp lực mưu sinh và phẩm giá; giới trẻ với khát vọng lập thân, lập nghiệp; tham ô, tham nhũng; gia đình hiện đại trước những đứt gãy tinh thần; sự phát triển của công nghệ số hay bi kịch thời hiện đại; những hệ giá trị đạo đức bị đứt gãy; những giá trị truyền thống có nguy cơ mất đi; cuộc sống cần cân bằng hay thiên lệch… hay viết về doanh nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa thầm lặng nhưng đầy bản lĩnh, vượt qua khủng hoảng để góp phần vào nền kinh tế

Tại hội thảo, nhiều đại biểu cũng nêu giải pháp để thêm nhiều kịch bản và nhiều tác phẩm sân khấu chất lượng về đề tài đương đại như: Tổ chức hoạt động thực tế sáng tác; tổ chức các trại sáng tác, liên hoan, giải thưởng sân khấu đề tài đương đại; hội nghề nghiệp kết nối với các đơn vị nghệ thuật để đặt hàng tác giả viết về đề tài đương đại… Quan trọng nhất vẫn là các tác giả và các đơn vị nghệ thuật đều dấn thân vào vấn đề “gai góc”, mạnh dạn đưa các kịch bản tốt lên sân khấu.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/kich-ban-san-khau-de-tai-duong-dai-khoang-trong-lon-vi-ngai-va-cham-719463.html