Biến chứng do sử dụng corticoid kéo dài không kiểm soát
Mới đây, tại Bệnh viện Hữu Nghị tiếp nhận một trường hợp lạm dụng corticoid để điều trị bệnh gút. Bệnh nhân nam, 77 tuổi, ở Hải Dương, được chẩn đoán gút mạn tính 15 năm, nhưng không điều trị theo đơn của bác sĩ. Mỗi lần sưng đau khớp, bệnh nhân này lại tự mua thuốc dạng bột của thầy lang gần nhà về uống. Sau khi uống, bệnh nhân thấy đỡ đau, cảm giác ăn ngon và tăng cân. Thế nhưng gần đây, bệnh nhân thấy hạt tophi (nốt sần xung quanh khớp) nổi nhiều hơn, sưng đau nhiều khớp hơn, cơn sưng đau khớp xuất hiện nhiều, da mỏng và có nhiều đám xuất huyết trên da. 6 tháng trở lại đây, tần suất cơn gút cấp tăng lên, uống thuốc bột đỡ ít, các khớp sưng đau biến dạng, đi lại khó khăn nên người bệnh mới vào viện điều trị. Bệnh nhân vào viện trong tình trạng sưng đau nhiều khớp (khớp khuỷu trái, khớp gối & khớp cổ chân 2 bên), có nhiều hạt tophi ở vùng cẳng bàn chân 2 bên gây biến dạng khớp và mất chức năng của khớp, suy tuyến thượng thận do thuốc, suy thận mạn và rối loạn đường máu.
Bệnh nhân bị gút mạn tính lạm dụng thuốc chứa các thành phần corticoid để chữa bệnh, dẫn đến bị nhiều tác dụng phụ.
TS.BS Nguyễn Thị Hoa, Trưởng khoa Cơ xương khớp, Bệnh viện Hữu Nghị cho hay, để điều trị kiểm soát bệnh và các biến chứng của bệnh thời điểm này sẽ khó khăn và nguy cơ tàn phế rất cao. Theo bác sĩ Hoa, trường hợp bệnh nhân nói trên không phải là cá biệt. Hiện nay còn có tình trạng những người bị mắc các bệnh khác cũng lạm dụng thuốc chứa các thành phần corticoid để chữa bệnh. Tại phòng khám cơ xương khớp và khu điều trị nội trú của Bệnh viện Hữu Nghị tiếp nhận rất nhiều trường hợp bệnh nhân cả nam và nữ đến khám có biểu hiện hội chứng cushing (còn gọi là hội chứng giả cushing) - hậu quả của tình trạng lạm dụng corticoid hoặc gặp các biến chứng do sử dụng corticoid kéo dài không kiểm soát.
“Sở dĩ thuốc chứa các thành phần corticoid hay bị lạm dụng để chữa bệnh bởi corticoid được dùng để điều trị rất nhiều bệnh khác nhau, từ bệnh tai mũi họng, hô hấp, mày đay dị ứng, bệnh cơ xương khớp do có tác dụng kháng viêm, ức chế miễn dịch mạnh giúp người bệnh dễ chịu, giảm các triệu chứng bệnh nhanh chóng”, bác sĩ Hoa cho hay.
Hiện nay, còn có tình trạng các loại thuốc không rõ nguồn gốc, thuốc nam, thuốc đông y “tự phong” bán tràn lan trên mạng, trong đó có trộn cả thành phần corticoid để “dập” triệu chứng nhanh chóng. Người bệnh hoàn toàn không biết, do đó, nhiều người uống hàng tháng, thậm chí hàng năm trời vì mỗi lần uống đều thấy đỡ rất nhanh. Ngoài ra, người bệnh có thể dễ dàng tìm mua các loại dược phẩm chứa corticoid tại các hiệu thuốc mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Đó là những lý do khiến việc lạm dụng thuốc chứa các thành phần corticoid để chữa bệnh ngày càng phổ biến.
Cách nào giải quyết tình trạng lạm dụng corticoid?
Một số bệnh lý hay gặp tình trạng lạm dụng corticoid là bệnh lý cơ xương khớp: đau lưng mạn tính, thoái hoá khớp, bệnh lý khớp viêm (gút, viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp…), viêm bao gân & điểm bám gân… Bệnh lý dị ứng - miễn dịch: chàm, hen, viêm mũi dị ứng, mày đay, vảy nến, bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống… Bệnh lý nhiễm trùng: viêm đường hô hấp trên, viêm đường tiết niệu… (thường được kê kèm với kháng sinh để làm giảm triệu chứng nhanh).
Nhiều người bệnh lạm dụng thuốc corticoid mà không lường trước tác dụng phụ của thuốc này.
TS.BS Nguyễn Thị Hoa cho biết, corticoid có tác dụng đa dạng và điều trị được nhiều bệnh lý khác nhau, tuy nhiên, tác dụng phụ của loại thuốc này cũng không ít, ví dụ: Tăng cân, giữ nước, phù mặt, phù mi mắt; Suy giảm miễn dịch; Suy tuyến thượng thận, hội chứng Cushing thứ phát do thuốc; Viêm loét dạ dày, tá tràng; Rối loạn đường máu; Tăng huyết áp; Rối loạn điện giải; Rối loạn tâm thần; Loãng xương thứ phát, gãy xương do loãng xương; Hoại tử vô khuẩn xương; Bệnh lý về mắt…
Các tác dụng phụ của corticoid biểu hiện rất đa dạng, tùy thuộc vào liều lượng, đường dùng và thời gian sử dụng thuốc. Bệnh nhân bị tác dụng phụ của corticoid thường có các biểu hiện: Trên da: da mỏng, dễ bầm tím, có các vết rạn da, rậm lông, nhiều mụn trứng cá, vết thương lâu lành; Trên hệ nội tiết: rối loạn đường máu, rối loạn điện giải, suy tuyến thượng thận, rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ, hội chứng giả cushing do dùng corticoid kéo dài…; Trên hệ tiêu hoá: đau thượng vị, ợ hơi ợ chua, viêm loét dạ dày tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản, xuất huyết tiêu hoá...; Trên hệ tim mạch: tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, xơ vữa động mạch; Trên hệ cơ xương khớp: loãng xương thứ phát, gãy xương, hoại tử vô khuẩn xương; Trên mắt: tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể.
Các bác sĩ có kinh nghiệm khi gặp bệnh nhân có kiểu hình của hội chứng Cushing sẽ lập tức nhận ra với các đặc điểm điển hình: giữ nước, mặt tròn như mặt trăng, rậm lông, có thể có ria mép ở phụ nữ, da mỏng, dễ bị bầm tím, xuất huyết dưới da thành đám, mảng; có thể có bướu mỡ giữa 2 vai, béo trung tâm, rối loạn phân bố mỡ (mỡ tập trung ở phần thân, teo cơ tứ chi) được ví như cơ thể que tăm cắm củ khoai, có các vết rạn da màu hồng hoặc tím ở da bụng, da đùi, có thể có cả ở ngực, tay, chân. Khi làm các xét nghiệm thăm dò thêm có thể phát hiện ra rối loạn đường máu, rối loạn điện giải, bất thường hormon tuyến thượng thận, loãng xương, xẹp đốt sống,... Đặc biệt khi cơ thể người bệnh đang sử dụng corticoid kéo dài mà dừng đột ngột có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như cơn suy thượng thận cấp, rối loạn điện giải nặng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.
Theo TS.BS Nguyễn Thị Hoa, những thuốc chứa các thành phần corticoid là con dao 2 lưỡi nên cần được bác sĩ có kinh nghiệm kê đơn đúng và đủ liều để điều trị bệnh, giảm thiểu các tác dụng phụ không mong muốn. Để giải quyết tình trạng lạm dụng corticoid hiện nay, cả nhân viên y tế và bệnh nhân đều cần phải thay đổi. Về phía bệnh nhân, mỗi khi bị bệnh cần đến bác sĩ thăm khám để hiểu được bệnh và được tư vấn sử dụng thuốc phù hợp, tránh tâm lý ngại hoặc dùng đơn cũ khi tái phát bệnh. Không được tự ý mua thuốc chống viêm giảm đau, dùng các sản phẩm thuốc nước, thuốc lá không rõ nguồn gốc để điều trị bệnh. Khi mua bất kỳ thuốc gì tại nhà thuốc mà không được kê đơn, cần tìm hiểu kỹ trong thành phần có chứa corticoid hay không, kể cả các thuốc xịt mũi họng, thuốc bôi ngoài da, thuốc nhỏ mắt.
“Với nhân viên y tế, cần chặt chẽ hơn trong việc kê đơn, chỉ sử dụng corticoid trong những trường hợp thật sự cần thiết, dùng ngắn ngày với liều nhỏ nhất có hiệu quả. Cần tư vấn thật kỹ cho bệnh nhân về nguy cơ và tác dụng phụ có thể gặp khi sử dụng corticoid kéo dài. Nếu tình trạng bệnh cần thiết phải dùng corticoid kéo dài thì phải có các phương pháp điều trị dự phòng để hạn chế tối đa các biến chứng có thể xảy ra”, TS.BS Nguyễn Thị Hoa nêu rõ.
Nguồn: https://baolaocai.vn/lam-dung-thuoc-chua-thanh-phan-corticoid-muon-tac-dung-phu-nguy-hai-post879787.html
Bình luận (0)