Làng gốm cổ Kim Lan nghìn năm tuổi bên bờ sông Hồng

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 20km, làng gốm Kim Lan (xã Kim Đức, huyện Gia Lâm cũ, nay là xã Bát Tràng, Hà Nội) nép mình bên dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa, chỉ cách làng Bát Tràng dòng kênh mang tên Bắc Hưng Hải.

Đây là một làng nghề truyền thống có lịch sử lâu đời, được biết đến là nơi sản xuất gốm sứ cho kinh thành Thăng Long xưa. Nghề gốm ở đây bắt đầu từ thế kỷ VIII và phát triển hưng thịnh cho đến thế kỷ XVIII.

Làng gốm Kim Lan nổi danh kinh thành Thăng Long xưa. Ảnh: Hán Trang

Được ví như “nàng công chúa ngủ trong rừng” bên cạnh làng Bát Tràng, gốm Kim Lan cũng đã được xếp vào hàng những sản vật quý cùng lụa, gấm, châu, ngọc từ thế kỷ VIII.

Với tuổi đời lâu hơn cả làng gốm Bát Tràng, Kim Lan được coi là cái nôi của nền văn minh gốm sứ trong vùng Đồng bằng sông Hồng.

Theo các nhà nghiên cứu khảo cổ và lịch sử, nghề gốm ở Kim Lan đã tồn tại từ hơn 1.000 năm trước. Ngày nay, Kim Lan vẫn giữ lại được bản sắc của một ngôi làng cổ có truyền thống làm gốm lâu đời.

Điều làm nên sự khác biệt của gốm Kim Lan đó là sản phẩm không cầu kỳ về chi tiết mà đơn giản, hài hòa, tạo sự tiện dụng. Làng gốm Kim Lan sản xuất sản phẩm chủ yếu phục vụ cho sinh hoạt trong cuộc sống hàng ngày.

Đi theo con đường dẫn vào cổng làng, có thể tìm thấy các sản phẩm như bình, vại gốm, chậu cảnh, ngói, chum, lư hương cho đến chén, bát, ống đựng tăm… từ bình dân đến cao cấp được trưng bày hai bên đường rất nhiều, trông bắt mắt và thôi thúc khám phá.

Hàng loạt những sản phẩm gốm được người dân trưng bày hai bên đường.

Hàng loạt những sản phẩm gốm được người dân trưng bày hai bên đường. Ảnh: Hán Trang

Theo chia sẻ của người dân trong làng, gốm Kim Lan độc đáo bởi có khả năng phát quang khi gặp ánh sáng, bí quyết tạo nên độ xuyên sáng của gốm nằm ở nguyên liệu và kỹ thuật nung chính xác.

Đất phải được tinh lọc, loại bỏ hoàn toàn tạp chất trước khi nung ở nhiệt độ gần 1.300 độ C. Khi đạt chuẩn, gốm trong suốt như bóng đèn LED; nếu nhiệt độ thấp hơn, ánh sáng sẽ ngả vàng hoặc không thể xuyên qua.

Nghệ nhân Phạm Đình Bôn chia sẻ: “Người thợ gốm không chỉ cần sự khéo léo mà còn phải trải qua nhiều năm lao động, đúc kết kinh nghiệm và am hiểu sâu sắc về đặc tính của đất, men và lửa thì mới làm nên sản phẩm gốm được”.

Để cho ra được sản phẩm gốm có chất lượng, cần chú trọng trong từng khâu, từ lựa chọn nguyên liệu đất sét, các phụ gia, đổ khuôn, nung, sàng lọc sản phẩm đạt tiêu chuẩn cho tới công đoạn sơn, trang trí hoa văn, họa tiết và bảo quản mang đi.

Người dân cẩn thận đổ khuôn sao cho đảm bảo đúng hình dáng và kích thước chính xác của sản phẩm.

Người dân cẩn thận đổ khuôn sao cho đảm bảo đúng hình dáng và kích thước chính xác của sản phẩm. Ảnh: Hán Trang

Cái đẹp của gốm Kim Lan là sự mộc mạc, gần gũi nhưng vẫn toát lên nét thanh tao, lôi cuốn.

Để làm nên được sản phẩm gốm ấy là cả một quá trình không hề đơn giản, ông Nguyễn Văn Minh - cơ sở Bình Thy nói: “Làm gốm này cực lắm, phải nhẫn nại, chịu khó thì mới bền, mới sống được”.

Công đoạn đổ sơn yêu cầu sự tỉ mỉ và khéo léo từ bàn tay nghệ nhân để lớp sơn được trải đều trên từng sản phẩm.

Công đoạn đổ sơn yêu cầu sự tỉ mỉ và khéo léo từ bàn tay nghệ nhân để lớp sơn được trải đều trên từng sản phẩm. Ảnh: Hán Trang

Không chỉ có những người kỳ cựu, cả thế hệ trẻ của làng cũng hăng hái tham gia vào quá trình sản xuất sản phẩm gốm truyền thống.

“Từ bé tôi đã được bố mẹ dẫn đi làm gốm nên dần cũng thành quen, tôi cứ làm tới tận bây giờ, mỗi lần làm ra các sản phẩm vừa ý tôi lại thấy phấn khởi và muốn làm nhiều hơn” - chị Nguyễn Mai (24 tuổi) - cơ sở Hương Liên chia sẻ.

Mỗi đồ gốm được hoàn thiện, người dân sẽ sắp xếp lại, chọn lọc ra những sản phẩm đạt chất lượng.

Mỗi đồ gốm được hoàn thiện, người dân sẽ sắp xếp lại, chọn lọc ra những sản phẩm đạt chất lượng. Ảnh: Hán Trang

Ra vào làng có rất nhiều các chuyến xe trung chuyển tới vận chuyển sản phẩm đi các tỉnh, thành phố. Không chỉ tiêu thụ ở thị trường trong nước, sản phẩm gốm Kim Lan còn được xuất khẩu sang các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học, nghề gốm Kim Lan đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ ngày 23.1.2025.

Những con người nơi mảnh đất truyền thống này đang nỗ lực để phục dựng và bảo tồn làng nghề đúng với giá trị của nó. Ảnh: Hán Trang

Làng gốm Kim Lan vẫn đang nỗ lực bảo tồn và phát triển nghề truyền thống, với nhiều sản phẩm gốm sứ đa dạng, mang tính ứng dụng cao và giá trị nghệ thuật.

Người làng Kim Lan luôn tự hào khi sản phẩm truyền thống của làng nghề ngày càng được nhân rộng và nhiều người biết tới bởi chất lượng riêng biệt mà nó mang lại.

Laodong.vn

Nguồn:https://laodong.vn/du-lich/kham-pha/lang-gom-co-kim-lan-nghin-nam-tuoi-ben-bo-song-hong-1559687.html