Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ đã mở ra kỷ nguyên mới, thúc đẩy sự phát triển của xã hội số và nền kinh tế số. Tuy nhiên, khả năng kết nối và nguồn thông tin vô hạn trong không gian mạng đã và đang đặt ra những khách thức đối với vấn đề an ninh quốc gia, như tội phạm mạng, khủng bố mạng, chiến tranh thông tin, chiến tranh mạng… Chính vì vậy, làm chủ không gian mạng là một trong những nhiệm vụ cấp bách của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Trước yêu cầu của thực tiễn, Bộ Chính trị khoá XII đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 25-7-2018, về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng”. Nghị quyết xác định: “Bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên không gian mạng góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hoà bình, ổn định để xây dựng và phát triển đất nước”(1). Đại hội XIII của Đảng xác định, phải “tăng cường giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, truyền thống và lịch sử dân tộc, ý thức trách nhiệm xã hội cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thanh niên”(2); đồng thời, “Tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên internet. Kiên quyết đấu tranh, loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong mỹ tục”(3).
Thực hiện chủ trương, nghị quyết của Đảng, cấp uỷ đảng trong các nhà trường đã lãnh đạo, chỉ đạo các tổ chức, đoàn thể tuyên truyền, giáo dục, định hướng cho thanh niên, sinh viên về vấn đề an ninh quốc gia trên không gian mạng. Trong đó, giáo dục, hướng dẫn cho sinh viên về quy tắc ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội là nội dung cần thiết, bởi đây là môi trường hầu hết sinh viên đều tham gia, có sức ảnh hưởng lớn đến nhận thức, quan điểm, lối sống, hành vi, ứng xử của sinh viên.
“Sinh viên là lứa tuổi có năng lực nhận thức tốt, nhanh nhẹn, thông minh và dễ tiếp thu những tri thức mới. Tuy nhiên, đây là độ tuổi nhạy cảm, họ dễ bị tác động bởi ngoại cảnh, chưa có độ chín trong cách ứng xử, một bộ phận sinh viên còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ nhìn nhận, đánh giá chưa đúng về những thông tin trên mạng xã hội(4). Bởi vậy, rất cần cung cấp cho sinh viên những kiến thức về các chuẩn mực, quy tắc ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội, đặc biệt là kỹ năng sàng lọc, nhận diện thông tin xấu, độc, tiếp nhận thông tin tích cực, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Việc giáo dục văn hóa ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội giúp sinh viên biết cách thể hiện ứng xử có văn hoá, phù hợp chuẩn mực và quy tắc, đồng thời hình thành cho sinh viên ý thức tuân thủ pháp luật, có trách nhiệm với cộng đồng.
Những nội dung giáo dục văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội cho sinh viên
Giáo dục các kiến thức cơ bản về văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội
Giáo dục các kiến thức cơ bản về văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội giúp sinh viên nâng cao nhận thức, làm cơ sở hình thành kỹ năng, thói quen ứng xử và ý thức, trách nhiệm xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội. Trước hết, mỗi sinh viên cần nắm rõ những văn bản thể hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về vấn đề an ninh mạng nói chung, quy tắc ứng xử trên không gian mạng nói riêng. Về quy tắc ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội, ngày 17-6-2021, Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) đã ban hành “Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội” nhằm hướng tới xây dựng môi trường mạng lành mạnh, an toàn tại Việt Nam. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để mỗi cá nhân, tổ chức tham gia các phương tiện truyền thông xã hội ứng xử một cách văn minh.
Khi tham gia các phương tiện truyền thông xã hội, sinh viên cũng cần có kiến thức về môi trường mạng và chức năng của các phương tiện truyền thông xã hội. Cần hiểu được những đặc điểm cơ bản để vận hành, sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội an toàn, bảo mật thông tin cá nhân, tránh để người khác sử dụng thông tin cá nhân vào mục đích xấu. Bên cạnh đó, sinh viên cần hiểu về chức năng của các phương tiện truyền thông xã hội để sử dụng hiệu quả nhất, phát huy những lợi ích các phương tiện truyền thông xã hội mang lại, phục vụ tối ưu cho quá trình học tập, nghề nghiệp, giải trí.
Sinh viên cần hiểu rõ về tầm quan trọng của chuẩn mực ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội. Chuẩn mực được xem là khuôn mẫu, thước đo cho hành vi, ngôn ngữ, cử chỉ, thái độ ứng xử của sinh viên, biểu hiện trong các hoạt động của sinh viên trên trang cá nhân, trang của bạn bè và các hội nhóm. Cần giáo dục để sinh viên hiểu rõ tầm quan trọng của những chuẩn mực này, chủ động tìm hiểu thông tin về những quy tắc, khuôn mẫu ứng xử, từ đó điều chỉnh hành vi của bản thân và những người xung quanh, góp phần xây dựng văn hoá ứng xử văn minh trên không gian mạng.
Giáo dục về kỹ năng ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội
Kỹ năng tìm kiếm, thu thập và kiểm chứng thông tin trên các phương tiện truyền thông xã hội. Cần trao đổi, tư vấn, định hướng cho sinh viên cách tìm kiếm thông tin từ các nguồn tin chính thống, đáng tin cậy, đã được kiểm chứng hoặc có cơ sở để kiểm chứng. Bên cạnh đó, hướng dẫn cho sinh viên cách lựa chọn thông tin phù hợp với mục đích và nhu cầu sử dụng. Đặc biệt sinh viên cần có kỹ năng nhận diện những thông tin xấu, độc, giả mạo, biết chọn lọc và xử lý thông tin hiệu quả.
Kỹ năng giao tiếp trên các phương tiện truyền thông xã hội. Mỗi phương tiện truyền thông xã hội có tính chất như một xã hội thu nhỏ, bởi vậy kỹ năng giao tiếp trên các phương tiện truyền thông xã hội đóng vai trò rất quan trọng, giúp sinh viên mở rộng mối quan hệ, xây dựng mạng lưới học tập, nghề nghiệp, vui chơi, giải trí lành mạnh, văn minh.
Kỹ năng ứng phó với dư luận xã hội. Dư luận xã hội là một hiện tượng phổ biến, xuất phát từ tâm lý đám đông, biểu hiện ở những quan điểm, bình luận, phân tích của một nhóm người kèm theo những cảm xúc tích cực hoặc tiêu cực. Nội dung giáo dục này sẽ trang bị cho sinh viên một tâm thế sẵn sàng để vượt qua những khủng hoảng của thông tin, định hướng cách ứng xử văn minh trước những dư luận xã hội tiêu cực. Đồng thời, giúp sinh viên biết cách phản hồi tích cực để góp phần xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội.
Giáo dục về ngôn ngữ ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội
Ngôn ngữ ứng xử là một biểu hiện quan trọng thể hiện nhận thức, quan điểm, thái độ của mỗi sinh viên trên các phương tiện truyền thông xã hội. Việc lạm dụng ngôn ngữ không chuẩn mực là nguyên nhân dẫn đến những mâu thuẫn trong các mối quan hệ trên các phương tiện truyền thông xã hội. Do đó, sinh viên cần được giáo dục về những nguyên tắc sử dụng ngôn ngữ, tạo thói quen kiểm soát ngôn ngữ, hình thành thái độ ứng xử phù hợp trước những tình huống giao tiếp trên các phương tiện truyền thông xã hội. Điều này giúp quá trình truyền đạt, chia sẻ, trao đổi thông tin của sinh viên đạt hiệu quả cao hơn.
Cách thức diễn đạt ngôn ngữ chuẩn mực trên các phương tiện truyền thông xã hội cũng đóng vai trò quan trọng, giúp sinh viên nâng cao khả năng diễn đạt, đáp ứng yêu cầu của bộ quy tắc ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội. Khuyến khích sinh viên học tập, trau dồi về văn hoá, ngôn ngữ, giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt, khắc phục tình trạng sử dụng sai chính tả, lạm dụng từ viết tắt, tiếng lóng, ngôn ngữ địa phương, vay mượn tiếng nước ngoài, hạn chế kiểu diễn đạt tối nghĩa, biến âm, biến nghĩa gây nên những hiểu lầm trong giao tiếp trên các phương tiện truyền thông xã hội.
Giáo dục về ý thức, trách nhiệm xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội
Sinh viên cần hiểu rõ tầm quan trọng của việc xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội, vừa kịp thời điều chỉnh hành vi của bản thân, vừa tham gia cùng cộng đồng xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội theo quy định của pháp luật.
Nguyên tắc xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội là những yêu cầu bắt buộc sinh viên cần biết để quá trình xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội diễn ra thuận lợi, hiệu quả. Trong đó, chủ thể giáo dục cần quán triệt sinh viên thực hiện các nguyên tắc bảo mật thông tin, bình đẳng, tôn trọng, lắng nghe, chia sẻ. Qua đó, tạo nền tảng để quá trình xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội có tính khả thi.
Trách nhiệm của sinh viên trong xây dựng văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội được biểu hiện thông qua việc xác định mục đích sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội, hoạt động bảo mật thông tin cá nhân, lĩnh vực quan tâm, đối tượng giao tiếp trên các phương tiện truyền thông xã hội, thái độ ủng hộ hoặc lên án trước những thông tin và bình luận sai trái, tiêu cực.
Một số phương thức tăng cường hiệu quả giáo dục văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội cho sinh viên
Một là, giáo dục thông qua sinh hoạt chính trị
Sinh hoạt chính trị trong các trường cao đẳng, đại học góp phần nâng cao nhận thức cho sinh viên về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và hiểu rõ về các vấn đề, sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, địa phương, các tổ chức, đoàn thể. Thông qua đó, bồi đắp niềm tin của sinh viên vào mục tiêu, lý tưởng của Đảng, vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, từ đó phát huy sự chủ động, sáng tạo và hành động chính trị tích cực của sinh viên Việt Nam.
Hình thức, phương pháp sinh hoạt chính trị cho sinh viên cần có sự đổi mới phù hợp với tâm lý tuổi trẻ, hướng vào phát huy tính chủ động, độc lập, sáng tạo của người học, lấy người học làm trung tâm. Nội dung sinh hoạt cần chú trọng việc bồi dưỡng, giáo dục, giác ngộ lý tưởng, truyền thống đạo đức cách mạng, hướng sinh viên vươn tới giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc.
Hai là, giáo dục thông qua phong trào, hoạt động của các tổ chức, đoàn thể
Phong trào, cuộc vận động là phương thức hoạt động đặc trưng của đoàn thanh niên, hội sinh viên trong các nhà trường, trong đó đoàn thanh niên giữ vai trò nòng cốt. Tham gia các phong trào, hoạt động của đoàn, hội, sinh viên có cơ hội học hỏi, rèn luyện trong thực tiễn, đặc biệt là về kỹ năng ứng xử, giao tiếp xã hội, từ đó hình thành văn hoá ứng xử cả trong đời sống và trên các phương tiện truyền thông xã hội. Nhiều hình thức đã được tổ chức có hiệu quả, như: các phong trào thi đua học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong các nhà trường; cuộc vận động “Sinh viên 5 tốt” (đạo đức tốt, học tập tốt, thể lực tốt, tình nguyện tốt, hội nhập tốt), “Mỗi ngày một tin tốt, mỗi tuần một câu chuyện đẹp”, “Xây dựng môi trường giáo dục tích cực, thân thiện, lành mạnh”, “Sinh viên Việt Nam học tập và làm theo lời Bác”…
Ba là, giáo dục thông qua báo chí, truyền thông
Giáo dục thông qua báo chí, truyền thông là phương thức phù hợp với đối tượng sinh viên. Thông qua báo chí, các nội dung giáo dục văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội được phổ biến rộng rãi đến mọi đối tượng sinh viên, với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, nhất là trong bối cảnh phát triển báo mạng điện tử như hiện nay. Nhiều cơ quan báo chí mở các chuyên mục, các kênh phát thanh, truyền hình dành cho thanh niên, sinh viên. Đây được coi là phương thức truyền tải thông tin uy tín và hiệu quả, giúp thanh niên nói chung, sinh viên nói riêng trao đổi, chia sẻ thông tin, có nhận thức toàn diện về tác động của các phương tiện truyền thông xã hội và các kỹ năng ứng xử phù hợp.
Ngoài ấn phẩm của các cơ quan báo chí chính thống của Đảng, Nhà nước, tổ chức đoàn thanh niên ở các trường cao đẳng, đại học có thể phối hợp với các cơ quan báo chí phát hành các ấn phẩm báo chí chuyên đề, chuyên san với nội dung phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục văn hoá ứng xử trên các phương tiện truyền thông xã hội cho sinh viên.
Bốn là, giáo dục thông qua internet, các phương tiện truyền thông xã hội
Cần đẩy mạnh phương thức giáo dục này bởi môi trường mạng xã hội là nơi sinh viên thường xuyên, trực tiếp tham gia. Các thông tin giáo dục về văn hoá ứng xử được chia sẻ trên internet, các phương tiện truyền thông xã hội sẽ có tính phổ biến cao, tác động trực tiếp đến nhận thức, hành vi của mỗi sinh viên. Để tăng cường luồng thông tin chính thống, tích cực, cán bộ đoàn, hội trong nhà trường phải thường xuyên đăng tải thông tin trên các trang cộng đồng có nhiều sinh viên tham gia, tương tác với sinh viên trên các diễn đàn, các phương tiện truyền thông xã hội. Tổ chức đảng, đoàn thể trong nhà trường tăng cường giao lưu, trao đổi với sinh viên thông qua các nền tảng giáo dục trực tuyến, hội nghị, hội thảo, kênh giáo dục trực tuyến, Podcast giáo dục, ứng dụng di động, hệ thống quản lý học tập…
Trong bất kỳ phương thức nào, yếu tố quan trọng nhất vẫn là sự chủ động, tự giác của mỗi sinh viên trong quá trình học tập, tiếp thu kiến thức, tiếp nhận thông tin từ không gian mạng. Từ nhận thức đúng đắn và sự chủ động, tự giác, sinh viên sẽ có văn hoá ứng xử phù hợp với chuẩn mực, góp phần hình thành nhân cách tốt đẹp của bản thân sinh viên, xây dựng hình ảnh đẹp về thế hệ thanh niên Việt Nam xung kích, sáng tạo, bản lĩnh, trí tuệ, xứng đáng là chủ nhân tương lai của đất nước./.
------------------------------
(1) Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 25-7-2018, của Bộ Chính trị, về “Chiến lược Bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng”.
(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, t. I, tr. 143
(3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 146
(4) Hoàng Thị Kim Liên, Lê Thái Trường Thi: “Biện pháp quản lý văn hoá ứng xử của sinh viên trước tác động của mạng xã hội (nghiên cứu trường hợp trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng)”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ, Đại học Đà Nẵng, tập 20, số 10-1/2022, tr.14-19.
Nguồn: https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/nghien-cu/-/2018/1088702/nang-cao-hieu-qua-giao-duc-van-hoa-ung-xu-tren-cac-phuong-tien-truyen-thong-xa-hoi-cho-sinh-vien-hien-nay.aspx
![[Ảnh] Lãnh đạo Việt Nam và Hungary dự khai mạc triển lãm của nhiếp ảnh gia Bozoky Dezso](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/5/29/94d8ceca5db14af3bf31285551ae4bb3)
![[Ảnh] Thủ tướng Phạm Minh Chính hội kiến với Tổng thống Hungary Sulyok Tamas](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/5/29/dbcaa73e92ea4448a03fe1d0de6d68e8)
![[Ảnh] Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp đoàn Nghị sĩ lưỡng đảng Hạ viện Hoa Kỳ](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/5/28/468e61546b664d3f98dc75f6a3c2c880)
Bình luận (0)