Suốt cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp cách mạng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã có nhiều năm tháng gắn bó với giáo dục, “thầy giáo Võ Nguyên Giáp được khẳng định không chỉ là nhà sử học đơn thuần mà còn là một trạng sư say mê, luôn bênh vực tính chính nghĩa của lịch sử”(1). Thấu triệt tư tưởng “dĩ công vi thượng” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp trở thành “Anh cả” của “Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân” (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay), xây dựng cơ sở cách mạng, mở các lớp huấn luyện chính trị, quân sự, thành lập lực lượng vũ trang cách mạng Việt Nam. Sự nghiệp chính trị, quân sự của Đại tướng gắn bó chặt chẽ, mật thiết với sự nghiệp giáo dục thông qua hoạt động viết báo, viết sách, soạn các bài giảng và trực tiếp giảng dạy, huấn luyện nhiều thế hệ trong và ngoài quân đội. Bởi thế, không chỉ là “một con người làm nên lịch sử”, Tổng Tư lệnh đầu tiên và duy nhất cho đến nay, Đại tướng Võ Nguyên Giáp còn là “người thầy giáo số một” của các lực lượng vũ trang cách mạng Việt Nam. Những nét đặc sắc trong tư tưởng giáo dục của Đại tướng đã để lại dấu ấn sâu sắc, có giá trị lý luận và thực tiễn lâu dài đối với việc nâng cao chất lượng giảng dạy chính trị, xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ vững vàng về chính trị, tư tưởng, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.
Nét đặc sắc trong tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Một là, nét đặc sắc trong mục tiêu giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Bàn về mục tiêu giáo dục, trong bài phát biểu tại Lễ biểu dương anh hùng của ngành giáo dục nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11-1995, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhiều lần nhấn mạnh và khẳng định vai trò quan trọng của sự nghiệp giáo dục, nhất là giáo dục phổ thông, coi đó là “một vấn đề có ý nghĩa chiến lược, là nhiệm vụ hết sức quan trọng”(2) trong hệ thống giáo dục quốc dân và đối với sự phát triển của tương lai dân tộc. Đại tướng khẳng định: “Vấn đề quan trọng và cấp bách hiện nay là phải cụ thể hóa các mục tiêu nói trên vào ngành giáo dục phổ thông bằng cách tiến hành một quá trình giáo dục toàn diện kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục trong nhà trường với ngoài xã hội và gia đình đồng bộ và hài hòa về đức dục, trí dục, giáo dục lao động, thể dục và mĩ học”(3). Quan điểm này thể hiện nét đặc sắc nổi bật nhất trong tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đối với việc xác định mục tiêu giáo dục toàn diện, phát triển con người cả về trí tuệ, đạo đức, thể chất, thẩm mỹ và năng lực đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước và sự nghiệp cách mạng.
Theo Đại tướng Võ Nguyên Giáp, để cụ thể hóa mục tiêu phát triển toàn diện thế hệ trẻ Việt Nam, trước hết, cần giáo dục chính trị tư tưởng và đạo đức, tức là giáo dục cho các em lòng yêu nước, lòng trung thành với lý tưởng cộng sản, tinh thần trách nhiệm công dân, sẵn sàng tham gia vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đại tướng chỉ rõ: “Cần nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng và đạo đức cho các em . Tùy theo lứa tuổi và trình độ cấp học mà bồi dưỡng lòng yêu nước xã hội chủ nghĩa, lòng trung thành với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, giáo dục cho các em ý thức và nhiệm vụ của nguời công dân, sẵn sàng tham gia tích cực vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, ý thức và thói quen chấp hành pháp luật của nhà nước xã hội chủ nghĩa, tôn trọng quy tắc cuộc sống tập thể”(4).
Bên cạnh giáo dục chính trị, tư tưởng, Đại tướng luôn coi trọng giáo dục tri thức cơ bản cho học sinh, coi đây là việc “nhất thiết phải làm và làm ngay, làm cho tốt”(5). Đại tướng yêu cầu: “các trường phổ thông cần trang bị cho các em những kiến thức cơ bản về tự nhiên, kỹ thuật, kinh tế, xã hội ở trình độ học vấn phổ thông tương đối hoàn chỉnh, cơ bản, hiện đại, Việt Nam; vừa phù hợp với nhu cầu thực tế trước mắt, lại vừa tạo khả năng phát triển về lâu dài”(6). Gắn liền với trang bị kiến thức cơ bản, Đại tướng nhấn mạnh cần giáo dục lao động, sản xuất, hướng nghiệp, giáo dục thể chất và thẩm mỹ, coi đây là những yếu tố quan trọng giúp học sinh phát triển toàn diện, biết yêu chân lý, trọng lẽ phải, biết giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, truyền thống dân tộc. Đây là quan điểm toàn diện, phù hợp với hiện thực khách quan và xu hướng phát triển lâu dài của nền giáo dục nước nhà, không chỉ là tư tưởng căn bản chỉ đạo thực tiễn giáo dục thời điểm bấy giờ, mà còn là định hướng phát triển lâu dài cho mục tiêu giáo dục trong giai đoạn hiện nay, thể hiện nét đặc sắc trong tư tưởng giáo dục của Đại tướng.
Hai là, nét đặc sắc trong nguyên tắc giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, học đi đôi với hành, giáo dục phải gắn bó chặt chẽ với thực tiễn, xuất phát từ yêu cầu phát triển của đất nước, sự phát triển của thời đại là nguyên tắc giáo dục được kế thừa và phát triển xuyên suốt trong tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Đại tướng khẳng định: “Quán triệt tư tưởng của Bác Hồ: Giáo dục - đào tạo gắn với mục tiêu kinh tế - xã hội, học gắn với hành; đào tạo kiến thức cơ bản gắn với hướng nghiệp, dạy nghề; học tập gắn liền với sản xuất - kinh doanh; nhà trường gắn liền với cơ sở sản xuất, trường phổ thông cần có xưởng trường, vườn trường...”(7) và “đưa hướng nghiệp, dạy nghề vào các trường, từ mẫu giáo, phổ thông cho đến cao đẳng, đại học theo hướng “Vừa học vừa làm, vừa làm vừa học””(8). Như vậy, có thể thấy, nguyên tắc giáo dục theo quan điểm của Đại tướng không thể tách rời giữa lý thuyết và thực tiễn, kiến thức và thực hành, nhà trường và cơ sở dạy nghề, cơ sở sản xuất - kinh doanh, hướng tới đào tạo những con người có khả năng thực học, thực nghiệp, thích ứng, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở bất cứ lĩnh vực, địa bàn nào của Tổ quốc.
Để thích ứng với sự phát triển của đất nuớc, thời đại và sự nghiệp đổi mới, mở cửa, hội nhập quốc tế, Đại tướng nhấn mạnh nguyên tắc học tập suốt đời và vai trò thiết yếu của việc xây dựng “xã hội học tập”. Theo Đại tướng: “Phải tạo nên một phong trào xã hội hóa, giáo dục rộng lớn: người người học tập, nhà nhà học tập, mọi tổ chức kinh tế và tổ chức xã hội đều học tập, làm cho xã hội ta thực sự là một xã hội học tập, một xã hội sáng tạo, dân tộc ta thực sự là một dân tộc hiếu học, học tập thường xuyên, học tập mãi mãi, học tập suốt đời, trở thành “Một dân tộc thông thái” như Chủ tịch Hồ Chí Minh mong muốn”(9). Quan điểm này của Đại tướng như lời khích lệ tinh thần không ngừng học tập, học, học nữa, học mãi, tự học tập, góp phần xây dựng “xã hội học tập”, đưa nước ta thật sự chiếm lĩnh đỉnh cao của trí tuệ nhân loại, là động lực quan trọng của đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam hiện nay.
Ba là, nét đặc sắc trong phương pháp giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Nét đặc sắc cốt lõi trong tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là phương pháp giáo dục mang tính khoa học, nghệ thuật, gắn bó chặt chẽ với thực tiễn, đổi mới và hướng tới người học là trung tâm. Đại tướng thường xuyên đề cập đến vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục, coi đây là vấn đề căn bản, cốt lõi của nền giáo dục nước nhà, Đại tướng viết: “Nhiệm vụ của nhà trường phổ thông là phải tiến hành giáo dục toàn diện... Vấn đề là biết lựa chọn nội dung và phương pháp dạy - học phù hợp với từng loại đối tượng bảo đảm đạt tới mục tiêu đào tạo như các nghị quyết của Đảng và Nhà nước đã ban hành”(10), cũng như “Đi đôi với cải tiến tổ chức, quản lý cần đầu tư và tập trung chỉ đạo tích cực triển khai đổi mới nội dung và phương pháp dạy và học”(11).
Tư tưởng độc đáo về giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp còn được thể hiện qua những quan điểm cho rằng phương pháp giáo dục phải phát huy tối đa tính chủ động, tích cực, sáng tạo và năng lực tự học, tự nghiên cứu của người học. Đại tướng khẳng định: “Một nền giáo dục hướng tới mục tiêu xây dựng xã hội phải là một nền giáo dục mở, hướng tới đối tượng trung tâm là người học, có trách nhiệm tạo điều kiện và môi trường cho mọi cá nhân người học được trang bị một nền học vấn vừa đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, vừa hiện đại về tri thức, khoa học và công nghệ...”(12). Như vậy, quan điểm của Đại tướng đã cho thấy vai trò quan trọng của môi trường giáo dục, đồng thời, giải quyết tốt mối quan hệ căn bản trong giáo dục thầy - trò trên cơ sở khoa học và thực tiễn, tạo mọi khả năng, điều kiện tốt nhất để người học hình thành năng lực tư duy độc lập, giải quyết vấn đề và thích ứng linh hoạt với xã hội hiện đại.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp cho biết “Nếu không có chiến tranh, tôi vẫn làm nghề dạy học” và quả thật ở Đại tướng thực sự chứa đựng những giá trị, phẩm chất cao đẹp nhất của một nhà giáo. Trong thực tiễn giảng dạy, Đại tướng cho rằng cần vận dụng đa dạng các phương pháp, như dạy học nêu vấn đề, sử dụng đồ dùng trực quan, tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, kể chuyện lịch sử, tổ chức các hoạt động thực tiễn, thảo luận nhóm, phát huy hứng thú và tinh thần tự học của học sinh. Đại tướng luôn chú trọng xác định trọng tâm bài học, khơi dậy ý thức độc lập, kích thích hứng thú học tập và kết hợp giáo dục đạo đức, trí tuệ, truyền thống yêu nước trong từng bài giảng; vận dụng linh hoạt ngôn ngữ, hình ảnh, thơ ca, kể chuyện để làm cho bài học sinh động, dễ hiểu, dễ nhớ, phù hợp với từng đối tượng người học(13).
Ý nghĩa tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đối với giảng dạy chính trị của chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay
Một là, tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là nền tảng lý luận vững chắc, cơ sở xác định rõ vị trí, vai trò, mục tiêu, nội dung, hình thức và phương pháp tổ chức giảng dạy chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam
Trong quá trình xây dựng lực lượng vũ trang, Đại tướng luôn nhấn mạnh yếu tố chính trị, tư tưởng là cốt lõi, có ý nghĩa quyết định đến sức mạnh và sự trưởng thành của quân đội. Đại tướng từng khẳng định: “Trong việc xây dựng bộ đội, công tác chính trị được coi là linh hồn của quân đội cách mạng”(14); “trong việc chỉnh huấn bộ đội, phải lấy chính trị làm gốc, phải khởi đầu từ cán bộ, dần dần đến toàn thể đội viên... Phải làm cho quân đội ta trở nên thật là một quân đội cách mạng của nhân dân, một quân đội vô địch”(15); “phải lấy việc giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng làm trọng tâm”(16)... Những nhận định trên của Đại tướng nhấn mạnh ý nghĩa của công tác giáo dục, giảng dạy chính trị trong quân đội và được kiểm chứng qua thực tiễn lịch sử.
Để phát huy hiệu quả vai trò đặc biệt quan trọng đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp xác định rõ mục tiêu, nội dung, hình thức và phương pháp giảng dạy chính trị trong quân đội. Theo Đại tướng, mục tiêu trọng tâm của công tác giáo dục, giảng dạy chính trị là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu, giác ngộ giai cấp, củng cố niềm tin vào thắng lợi của cách mạng; rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí quyết tâm vượt qua thử thách cho cán bộ, chiến sĩ; đồng thời tăng cường bản chất giai cấp công nhân, mối quan hệ mật thiết với nhân dân, khẳng định vai trò lãnh đạo tuyệt đối của Đảng trong quân đội, bảo đảm quân đội luôn trung thành với Đảng, với nhân dân, sẵn sàng chiến đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đại tướng nhấn mạnh: “Công tác chính trị phải giáo dục cho bộ đội nắm vững và vận dụng đúng đắn chủ trương, chính sách của Đảng”(17); “việc giáo dục chính trị hướng vào củng cố lập trường giai cấp cho bộ đội”(18); “nâng cao tinh thần chiến đấu cho bộ đội và lòng tin vào thắng lợi của cuộc kháng chiến, có tinh thần “tự lập chiến đấu trong lúc gian nguy””(19); “rèn luyện cho mỗi người chiến sĩ đều có quan điểm nhân dân, quan điểm quần chúng sâu sắc và vững chắc”(20).
Nội dung giảng dạy chính trị trong quân đội, theo Đại tướng, rất toàn diện, bao gồm: “Giáo dục mục đích và tính chất của chiến tranh, đường lối và chính sách của Đảng và Chính phủ cho quân đội, đề cao trình độ giác ngộ, rèn luyện tinh thần chiến đấu, củng cố sự đoàn kết trong và ngoài quân đội”(21). Trong đó, cần tập trung giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; nhiệm vụ cách mạng và nhiệm vụ của quân đội; tinh thần yêu nước xã hội chủ nghĩa, tinh thần quốc tế vô sản; truyền thống dân tộc, truyền thống Đảng và quân đội; tình đồng chí, đồng đội, gắn bó với nhân dân; tinh thần cảnh giác cách mạng, nhận diện âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù; khắc phục các biểu hiện tiêu cực, lạc hậu.
Về hình thức và phương pháp giảng dạy chính trị, Đại tướng yêu cầu phải đa dạng, linh hoạt, gắn với thực tiễn, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng, phương tiện và trách nhiệm của từng cá nhân; phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, kiên trì, tận dụng mọi thời điểm, đặc biệt trong những giai đoạn khó khăn. Đại tướng nhấn mạnh: “Phải làm cho công tác chính trị trở nên một công tác quần chúng, tất cả mọi người cùng tham gia thì mới phát huy được hiệu lực mạnh mẽ, phải tiến hành công tác chính trị không ngừng trong mọi trường hợp; phải nhớ lúc cần làm công tác chính trị nhất cũng là lúc khó làm nhất, những khi bộ đội tác chiến khó khăn, hành quân mệt mỏi...”(22).
Hai là, tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhấn mạnh giảng dạy chính trị phải bám sát thực tiễn, phát huy nhân tố chủ quan của cán bộ, chiến sĩ, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị trong thời kỳ mới
Đại tướng Võ Nguyên Giáp luôn nhấn mạnh nguyên tắc thống nhất lý thuyết với thực tiễn, coi đây là yếu tố quyết định hiệu quả giảng dạy chính trị trong quân đội. Theo Đại tướng, giảng dạy chính trị không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt lý luận mà cần tập trung rèn luyện bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, ý thức trách nhiệm, tinh thần chiến đấu và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn công tác, chiến đấu. Đại tướng khẳng định: “Làm công tác chính trị mà chỉ động viên tư tưởng thì không đủ mà còn phải đi sâu vào giải quyết những vấn đề cụ thể về tổ chức, những yêu cầu chiến thuật. Phải kết hợp lãnh đạo tư tưởng với lãnh đạo tổ chức và giải quyết những yêu cầu chiến thuật”(23). Như vậy, chính trị viên cần đổi mới phương pháp giảng dạy, gắn lý thuyết với thực tiễn, tăng cường hướng dẫn, trao đổi, thực hành, lấy ý thức trách nhiệm, tinh thần chủ động và khả năng vận dụng làm tiêu chí đánh giá kết quả học tập, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của đơn vị.
Đại tướng nhấn mạnh cần phát huy tính tinh thần quyết tâm, tích cực, chủ động, sáng tạo của bộ đội làm trung tâm thông qua các hình thức sinh động như: thư động viên, điện thăm hỏi, tổng kết rút kinh nghiệm sau mỗi trận đánh, chiến dịch. Đại tướng viết: “Từ sau đợt 1 đến nay, nhiều lúc có những khó khăn tưởng không thể nào khắc phục được, song nhờ giữ vững quyết tâm nên chúng ta đã vượt qua. Vì vậy, bài học lớn nhất của đợt 2 là bài học giữ vững quyết tâm, thắng lợi của đợt 2 là thắng lợi của việc giữ vững quyết tâm”(24). Những định hướng này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy chính trị mà còn tạo động lực đổi mới tư duy, phương pháp giáo dục, xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam vững vàng về chính trị, tư tưởng, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Ba là, tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đề cao vai trò, trách nhiệm của chính trị viên trong đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giảng dạy chính trị, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội hiện nay
Trong tư tưởng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chính trị viên giữ vị trí trung tâm trong công tác giáo dục chính trị, tư tưởng của quân đội, là cầu nối giữa chủ trương, đường lối của Đảng với từng cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị. Theo Đại tướng, chính trị viên không chỉ là người truyền đạt chủ trương, đường lối của Đảng, mà còn là trung tâm đoàn kết, là tấm gương về phẩm chất, bản lĩnh, tinh thần trách nhiệm và ý chí chiến đấu cho toàn đơn vị. Theo Đại tướng: “Chính trị viên là người giáo dục đoàn kết đơn vị, làm cho những anh em khá có trách nhiệm dìu dắt anh em kém, những chiến sĩ tích cực có trách nhiệm lôi cuốn mọi người cùng hăng hái hoàn thành mọi nhiệm vụ của đội, làm cho các cán bộ, chiến sĩ mặc dầu thuộc các dân tộc, các tầng lớp, các lứa tuổi khác nhau, đều thương yêu nhau như anh em ruột thịt”(25). Như vậy, có thể thấy vai trò đặc biệt quan trọng của chính trị viên, là người trực tiếp phụ trách công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, thường xuyên nắm bắt, định hướng, giải quyết kịp thời các vấn đề tư tưởng phát sinh trong cán bộ, chiến sĩ, bảo đảm cho mọi quân nhân luôn giữ vững lập trường, quan điểm, tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đặc biệt coi trọng vai trò nêu gương của chính trị viên trong mọi hoạt động giáo dục, huấn luyện, sinh hoạt chính trị ở đơn vị. Người chính trị viên phải là người sâu sát thực tiễn, gần gũi, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của bộ đội, chủ động phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn các biểu hiện lệch lạc về tư tưởng, đạo đức, lối sống. Trong mọi hoàn cảnh, chính trị viên phải kiên định, bản lĩnh, linh hoạt trong xử lý tình huống, đồng thời biết động viên, khích lệ, phát huy tinh thần đoàn kết, ý chí quyết tâm trong đơn vị. Đại tướng nhấn mạnh: “Trước mỗi cuộc chiến đấu, chính trị viên họp đơn vị vạch rõ mục đích, nêu những điều kiện thắng lợi và khó khăn để động viên tinh thần đơn vị. Khi gặp những bước hiểm nghèo, chính trị viên thuật lại những gương quyết tử, nhắc nhở mọi người làm đúng nhiệm vụ và tự mình đứng ra làm gương. Sau mỗi cuộc chiến đấu thắng lợi cũng như gặp khó khăn, đều tiến hành kiểm điểm, khen thưởng, kỷ luật, làm cho bộ đội nuôi giữ nhuệ khí, thắng không kiêu, bại không nản”(26).
Đại tướng luôn yêu cầu chính trị viên phải không ngừng tự học, tự rèn luyện, nâng cao trình độ lý luận chính trị, năng lực tổ chức, phương pháp công tác, cập nhật kiến thức mới, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng vào thực tiễn đơn vị. Chính trị viên cần chủ động đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục chính trị, kết hợp chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, giữa giáo dục truyền thống với giáo dục hiện đại, phát huy dân chủ, khơi dậy ý thức tự giác, sáng tạo của từng quân nhân, góp phần quan trọng xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng, làm cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.
Bốn là, tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là kim chỉ nam cho chính trị viên đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới
Giảng dạy chính trị, theo Đại tướng, không chỉ đơn thuần là truyền đạt lý luận mà phải gắn chặt với thực tiễn nhiệm vụ, chú trọng rèn luyện bản lĩnh chính trị, ý chí chiến đấu, tinh thần kỷ luật và lòng trung thành tuyệt đối với Đảng cho cán bộ, chiến sĩ. Đại tướng yêu cầu chính trị viên phải chủ động nhận diện, đấu tranh với các biểu hiện lệch lạc về tư tưởng như dao động, sợ khó, sợ hy sinh, chủ quan, tự mãn, vi phạm kỷ luật, không chấp hành nghiêm mệnh lệnh cấp trên, lơ là xây dựng tổ chức đảng và công tác cán bộ. Đại tướng nhấn mạnh: “Nếu chúng ta không đập tan tư tưởng hữu khuynh tiêu cực đó thì sự hoàn thành nhiệm vụ vinh quang của chúng ta sẽ rất khó khăn”(27).
Từ thực tiễn, Đại tướng chỉ rõ công tác giảng dạy chính trị phải đi sâu vào giải quyết các vấn đề cụ thể về tư tưởng, tổ chức, chiến thuật; kết hợp giữa lãnh đạo tư tưởng với lãnh đạo tổ chức, phát huy dân chủ quân sự, kịp thời giải đáp thắc mắc, tháo gỡ khó khăn cho bộ đội. Chính trị viên cần tổ chức tốt các hoạt động sinh hoạt tư tưởng, kiểm điểm tự phê bình, phát hiện, uốn nắn những sai sót trong thực hiện nhiệm vụ, động viên, khích lệ thường xuyên, kịp thời, nuôi dưỡng nhuệ khí cho đơn vị. Đặc biệt, giảng dạy chính trị phải bám sát thực tiễn, xây dựng lập trường, bản lĩnh chính trị vững vàng làm trọng tâm, giúp cán bộ, chiến sĩ nhận diện, đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là “đấu tranh đến cùng, tìm nó ở tất cả những nơi nào nó có thể ẩn náu, bài xích đến cùng, không nhân nhượng, không thỏa hiệp, không dung túng, không dĩ hòa vi quý. Dĩ hòa vi quý là tự do chủ nghĩa, không tha thiết với thắng lợi của quân đội, với lợi ích của Đảng”(28).
Năm là, thực tiễn giảng dạy chính trị ở đơn vị cơ sở đạt được những kết quả đáng ghi nhận nhờ vận dụng tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Trong thực tiễn công tác giảng dạy chính trị ở các đơn vị cơ sở của Quân đội nhân dân Việt Nam, việc vận dụng tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã mang lại nhiều chuyển biến tích cực. Các cấp ủy, chỉ huy, chính trị viên đều nhận thức và quán triệt sâu sắc tư tưởng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: giáo dục chính trị là “linh hồn” của xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, là nền tảng để nâng cao sức mạnh tổng hợp, bảo đảm cho quân đội hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Nhờ đó, các đơn vị đã chủ động xây dựng nghị quyết chuyên đề về giáo dục chính trị, ban hành quy chế, quy trình, đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức giảng dạy chính trị phù hợp với đặc điểm thực tiễn, nhiệm vụ của từng đơn vị.
Điển hình là việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 124-CT/QUTW của Thường vụ Quân ủy Trung ương về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới. Các đơn vị đã chủ động tổ chức các lớp học chính trị chuyên đề, kết hợp giữa lý luận với thực tiễn huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, lấy các tình huống thực tế tại đơn vị làm bài tập vận dụng, tổ chức tọa đàm, diễn đàn “Thanh niên với lý tưởng cách mạng”, “Chiến sĩ trẻ học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”,... tổ chức tốt kế hoạch, chương trình, nội dung học tập chính trị. Qua đó, cán bộ, chiến sĩ không chỉ được trang bị kiến thức chính trị, pháp luật, mà còn được rèn luyện bản lĩnh, ý chí, tinh thần trách nhiệm, khả năng vận dụng lý luận vào giải quyết các vấn đề thực tiễn của đơn vị, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, “Mẫu mực tiêu biểu”.
Phần lớn các đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Việt Nam đã phát huy vai trò nêu gương, dẫn dắt của đội ngũ chính trị viên trong đổi mới phương pháp giảng dạy chính trị. Thường vụ Quân ủy Trung ương nhận định: “Nhìn chung, đội ngũ cán bộ giảng dạy chính trị ở cơ sở về cơ bản đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ, đạt khá, giỏi trên 90%”(29). Qua đó, cán bộ, chiến sĩ thêm tự hào về truyền thống, giữ vững niềm tin, ý chí quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Kết quả thực tiễn đã cho thấy, nhờ vận dụng sáng tạo tư tưởng giáo dục của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chất lượng giáo dục chính trị nói chung, giảng dạy chính trị nói riêng ở các đơn vị cơ sở Quân đội cả về chương trình, nội dung ngày càng được nâng cao: “Về chương trình, nội dung giáo dục chính trị đã được đội ngũ cán bộ làm công tác giảng dạy xây dựng, biên soạn có sự đổi mới toàn diện, bảo đảm tính cơ bản, hệ thống, thống nhất, gắn kết chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, hình thức thể hiện phong phú, sát với các đối tượng ở đơn vị”(30). Cán bộ, chiến sĩ có lập trường tư tưởng vững vàng, nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, không dao động trước khó khăn, thử thách, “Kết quả kiểm tra các đối tượng giáo dục hằng năm đều đạt và vượt chỉ tiêu so với kế hoạch, tỷ lệ khá, giỏi đạt từ 74,8% - 90,1%”(31). Nhiều đơn vị đạt danh hiệu “Đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu””, “Đơn vị quyết thắng”, góp phần quan trọng xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam ngày càng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, luôn là lực lượng trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Tư tưởng giáo dục sâu sắc của Đại tướng Võ Nguyên Giáp có giá trị bền vững về lý luận và thực tiễn đối với công tác giảng dạy chính trị của chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Những quan điểm của Đại tướng về mục tiêu giáo dục gắn lý luận với thực tiễn, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học; vai trò trung tâm, nêu gương của chính trị viên đã tạo nên một hệ thống tư tưởng giáo dục nhất quán, hiện đại và thấm đẫm tinh thần nhân văn, dân tộc và cách mạng. Những giá trị ấy là kim chỉ nam cho công tác giáo dục, giảng dạy chính trị trong quân đội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chính trị ở các đơn vị cơ sở, xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, tinh thần trách nhiệm, ý chí quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, là định hướng lâu dài cho sự nghiệp phát triển nguồn nhân lực, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới./.
----------------------
(1) Cecil B. Currey (Nguyễn Văn Sự dịch): Chiến thắng bằng mọi giá - Thiên tài quân sự Việt Nam: Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Nxb. Thế giới, Hà Nội, 2013, tr. 71.
(2), (7) Đại tướng Võ Nguyên Giáp với sự nghiệp khoa học, giáo dục và đào tạo, Nxb. Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2014, tr. 234, 277.
(3), (4), (5), (6) Đại tướng Võ Nguyên Giáp với sự nghiệp khoa học, giáo dục và đào tạo, Sđd, tr. 236, 237.
(8), (9) Đại tướng Võ Nguyên Giáp với sự nghiệp khoa học, giáo dục và đào tạo, Sđd, tr. 281
(10), (11), (12) Đại tướng Võ Nguyên Giáp với sự nghiệp khoa học, giáo dục và đào tạo, Sđd, tr. 252, 290, 295
(13): Xem: Mai Thị Diệu “Vận dụng “cách dạy lịch sử” của thầy giáo, Đại tướng Võ Nguyên Giáp”, Báo Quảng Bình, ngày 8-11-2021, https://www.baoquangbinh.vn/giao-duc/202111/van-dung-cach-day-lich-su-cua-thay-giao-dai-tuong-vo-nguyen-giap-2195176/
(14), (16) Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Tổng tập hồi ký, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2006, tr. 126, 690.
(15), (17), (18) Trần Trọng Trung: Võ Nguyên Giáp - Danh tướng thời đại Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2015, tr. 571, 420, 669.
(19), (20), (21), (22) Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Tổng tập hồi ký, Sđd, tr. 421, 690, 690, 126
(23) Thượng tá, TS Trần Anh Tuấn - Trung tá, Ths Trần Minh Tú: “Những quan điểm cơ bản của Đại tướng Võ Nguyên Giáp về xây dựng quân đội nhân dân”, Báo Nhân Dân điện tử, https://special.nhandan.vn/quan-diem-cua-dai-tuong-vo-nguyen-giap-ve-quan-doi-nhan-dan/index.html
(24) Trần Trọng Trung: Võ Nguyên Giáp - Danh tướng thời đại Hồ Chí Minh, Sđd, tr. 615.
(25), (26) Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Tổng tập hồi ký, Sđd, tr. 126.(27), (28) Trần Trọng Trung: Võ Nguyên Giáp - Danh tướng thời đại Hồ Chí Minh, Sđd, tr. 799, 801.
(29), (30), (31) Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam: Báo cáo số 2545/BC-CT, ngày 11-8-2023, về Tổng kết 12 năm thực hiện Chỉ thị số 124-CT/QUTW, ngày 31-3-2011, của Thường vụ Quân ủy Trung ương, về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới và 10 năm thực hiện Đề án “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới”.
Nguồn: https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/quoc-phong-an-ninh-oi-ngoai1/-/2018/1147602/net-dac-sac-trong-tu-tuong-giao-duc-cua-dai-tuong-vo-nguyen-giap-doi-voi-chinh-tri-vien-quan-doi-nhan-dan-viet-nam.aspx
![[Ảnh] Khai mạc Lễ hội Văn hóa thế giới tại Hà Nội](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/10/10/1760113426728_ndo_br_lehoi-khaimac-jpg.webp)
![[Ảnh] Độc đáo nghề chằm nón ngựa Phú Gia](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/10/10/1760084018320_ndo_br_01-jpg.webp)
![[Ảnh] Thành phố Hồ Chí Minh rực rỡ cờ hoa trước thềm Đại hội Đảng bộ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/10/10/1760102923219_ndo_br_thiet-ke-chua-co-ten-43-png.webp)
Bình luận (0)