Nghĩ gần... Nghĩ xa... để đi và đến

Quyển sách tập hợp 43 bài viết của tác giả Bùi Quang Huy, được ông thực hiện trong khoảng thời gian dài, có bài đã trên 30 năm. Tác giả cho biết Nghĩ gần... Nghĩ xa... không phải là cuốn sách nghiên cứu, phê bình văn học như những tác phẩm đã được xuất bản trước đây. Ông viết về cuốn sách của mình như sau: “Chủ yếu là những nghĩ suy, bàn luận về các vấn đề chính trị, văn hóa, lịch sử, giáo dục... ở địa phương, hay rộng hơn một chút. Tuy nhiên, trọng tâm của nó là những con người, con người trí thức, con người văn hóa...”.

Ánh sáng tỏa ra từ một con người...

Người được tác giả Bùi Quang Huy nhắc đến đầu tiên chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh, người luôn dành chữ học lên hàng đầu và đã tự học suốt đời. Trong 4 phần của tập sách Nghĩ gần... Nghĩ xa..., phần đầu gồm 17 bài viết tập trung nêu lên những quan điểm và bài học của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc rèn luyện đạo đức, nhân cách và phong cách của cán bộ, “công bộc của Nhân dân”. Mỗi bài viết là một khía cạnh, một vấn đề đáng suy ngẫm trong việc rèn luyện đạo đức cách mạng, vốn được Bác Hồ - vị lãnh tụ vô vàn kính yêu - đưa ra trong giai đoạn xây dựng và bảo vệ đất nước.

Qua phân tích, đào sâu tư duy của tác giả Bùi Quang Huy, những vấn đề ấy được đưa vào giai đoạn đổi mới, hội nhập và phát triển của đất nước hiện nay tiếp tục được làm sáng rõ hơn bởi chính tư tưởng Hồ Chí Minh, cũng như sự định hướng và những quyết sách của Đảng và Nhà nước. Các bài viết cho thấy tư tưởng Hồ Chí Minh, cũng như những suy tư, những bài học Người để lại cho đất nước, con người Việt Nam vẫn còn nguyên giá trị và sự ảnh hưởng. Đó là người thanh niên Nguyễn Tất Thành giơ 2 bàn tay lên khẳng định với người bạn: “Đây, tiền đây... chúng ta sẽ làm việc. Chúng ta sẽ làm bất cứ việc gì để sống và để đi! Đi để xem nước Pháp và các nước khác... Sau khi xem xét họ làm thế nào, tôi sẽ trở về giúp đồng bào chúng ta...”.

Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã đưa ra Chương trình Việt Minh trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 với quyết tâm: “Một dân tộc quyết rời bỏ chỗ tối”, hủy bỏ nền giáo dục nô lệ. Thông qua Mặt trận, các tổ chức Đảng, Hội Phụ nữ, Thanh niên..., Người đã tuyên truyền về việc học tập, rèn luyện một cách thiết thực, gần gũi, dễ hiểu. Cái hay của tác giả Bùi Quang Huy là diễn đạt lại cũng rất ngắn gọn, súc tích và dễ hiểu, vừa phản ánh được phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa phù hợp với cách đọc và cảm nhận hiện đại của người đọc ngày nay.

Nghĩ gần… Nghĩ xa… là cuốn sách không dễ đọc, song rất đáng quan tâm đối với những người nghiên cứu, làm việc trong môi trường văn hóa, xã hội và bạn đọc hôm nay.

Kẻ sĩ Biên Hòa - Đồng Nai xưa và nay

Trong 2 phần tiếp theo của tập sách Nghĩ gần... Nghĩ xa..., tác giả dành cho mảnh đất Đồng Nai, nơi ông gắn bó gần 40 năm cuộc đời với nhiều chiêm nghiệm và những cảm nhận sâu sắc về đất và người. Từ khái quát đến cụ thể, từ ngày xưa đến ngày nay... đó là cách dẫn dắt của nhà nghiên cứu Bùi Quang Huy khi ông viết về đất học, người học Biên Hòa - Đồng Nai.

Phần thứ hai gồm 13 bài viết nêu ra 13 câu chuyện liên quan đến kẻ sĩ Biên Hòa - Đồng Nai của đất phương Nam. Những câu chuyện mang nội dung rất thú vị, đáng quan tâm, mặc dù xã hội hiện đại có thể ít nhắc đến, ví dụ Sử quan triều Nguyễn đã viết gì về Biên Hòa - Đồng Nai?: “Kẻ sĩ chăm học, dân siêng canh cửi, thợ ở phố mà làm việc; buôn tùy đất mà sanh nhai. Tính thích hát múa, tục chuộng thờ Phật (...). Việc vui thì mừng nhau, việc tang thì viếng nhau, dân tình trung hậu...”.

Ở bài Những người thầy ở đất phương Nam, tác giả nhắc đến những bậc danh sư như: Võ Trường Toản, Đặng Đức Thuật, Nguyễn Đình Chiểu... và Bảng vàng chói lọi đã đề tên những người đất Biên Hòa như: Huỳnh Văn Tú, Tống Đức Hưng, Phạm Tuấn, Đào Trí Kính, Nguyễn Văn Trị... Tác giả Bùi Quang Huy đã nhắc đến như một niềm tự hào của vùng đất Biên Hòa - Đồng Nai xưa và cũng là nền tảng tinh thần cho những giá trị và sự phát triển mới: Kẻ sĩ Đồng Nai: tài hoa và khí phách, Đi vào kinh tế tri thức, nhìn từ... xã hội!, Nhà báo, anh là ai?...

Phần thứ ba gồm 10 bài viết, nêu “đích danh” kẻ sĩ Biên Hòa - Đồng Nai qua những con người đã sống và cống hiến trọn vẹn vốn tri thức cho mảnh đất Đồng Nai. Các bài viết được sắp xếp theo trình tự thời gian, đầu tiên là cuộc đời và sự nghiệp của vua Quang Trung, người đã dẹp yên bờ cõi phương Nam và đem quân ra Bắc đánh đuổi quân xâm lược thống nhất giang sơn về một mối. Sự ảnh hưởng trực tiếp của vua Quang Trung tại Trấn Biên được tác giả ghi lại kỹ càng; đồng thời thái độ, hành động và lý tưởng của vua Quang Trung đối với việc học, với việc bồi đắp thực lực và đối đãi với kẻ sĩ, chân tài cũng được phân tích tỉ mỉ. Tiếp theo đó là những tấm gương lớn trên vùng “đất học” Đồng Nai, qua tiến trình lịch sử đã phát triển một cách toàn diện như: Trịnh Hoài Đức, Đào Trí Phú, Hồ Văn Tam..., cho đến Huỳnh Văn Bình, Đỗ Hữu Tài, Nguyễn Sơn Hùng... Họ đã tạo nên một diện mạo mới cho người trí thức Đồng Nai qua các thời kỳ, cho thấy sự kế thừa và phát huy vốn tri thức, đạo đức và chân tâm của những con người “ưu thời, mẫn thế” luôn nỗ lực vì cộng đồng.

Tác giả đã tổng hợp những vấn đề liên quan đến người trí thức Đồng Nai xưa và nay, qua đó nhìn thấy sự đóng góp của họ trong sự phát triển của vùng đất (Biên Hòa - Đồng Nai) nói riêng và của đất nước nói chung. Trong bài Nhân lực và... nhân lực! yếu tố con người tri thức được tác giả Bùi Quang Huy khẳng định mạnh mẽ: “Không thể nói hết những gì cần phải nói về đào tạo nhân lực. Tuy nhiên, trong rất nhiều giải pháp, bức thiết nhất vẫn là quyết sách đúng và việc nâng cao nhận thức của toàn xã hội về vấn đề mang tính sống còn của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa”.

Rong ruổi, đi và đến...

Phần thứ tư là Ký sự nước Nga: Nhìn xa... Nhìn gần. Tác giả Bùi Quang Huy đã ghi chép về chuyến đi đến nước Nga, một hành trình đầy ấn tượng về cái đẹp, tinh thần khoa học, cùng sức sống vĩnh cửu của tri thức và khát vọng sáng tạo. Không viết trọn vẹn hành trình, người viết đã chọn Moscow, thủ đô nước Nga, nơi trái tim mang linh hồn và diện mạo của nước Nga để viết về lịch sử, chiến tranh, văn hóa và thơ ca. Ông trải lòng, đắm đuối trước vẻ đẹp cuối xuân, đầu hè của nước Nga và quan tâm đến di sản văn hóa thế giới (thành phố Saint Peterburg), Quân vương (Pyotr Đại đế) - những cái tên bất tử làm nên “Venice của phương Bắc”.

Bên cạnh đó là Moscow - tâm hồn, trái tim và ngọn lửa vĩnh cửu của nước Nga; là Dubna - hoang tàn vì chiến tranh đã được tái sinh và phát triển, vươn lên thành một thành phố khoa học. Qua đó, tâm hồn, tri thức, thơ ca... của một đất nước vốn rất gần gũi, thân thiện với Việt Nam đã được tác giả Bùi Quang Huy ghi lại một cách chân thành, đầy cảm xúc song cũng ngắn gọn và lắng đọng khiến người đọc cảm nhận được tinh thần khoa học trong một tâm hồn người trí thức Việt Nam.

Tuy là tác phẩm rất khác biệt so với những cuốn sách trước đây của nhà nghiên cứu Bùi Quang Huy, khi ông khai thác những đề tài, những câu chuyện về người trí thức - kẻ sĩ Việt Nam nhìn từ Biên Hòa - Đồng Nai; song Nghĩ gần... Nghĩ xa... vẫn nằm trong mạch suy tư, trăn trở của ông về quê hương, đất nước. Bên cạnh chuyên đề đặc biệt nhằm học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nhất là trên lĩnh vực người cán bộ tiếp xúc, làm việc với dân; các chuyên đề còn lại của sách đã tập trung vào những vấn đề khái quát và cụ thể của Đồng Nai, gợi mở rất nhiều vấn đề xây dựng và phát triển con người trong thời kỳ mới hiện nay. Tác giả viết bằng niềm tự hào về nền tảng, kho tàng văn hóa, tri thức của Đồng Nai xưa, cùng với tất cả sự tin tưởng, kỳ vọng vào sự đổi mới và phát triển của hiện tại và tương lai, nhất là vốn tri thức và nguồn lực dồi dào về nhiều mặt của Đồng Nai hôm nay...

Đông Giang

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/dong-nai-cuoi-tuan/202510/nghi-gan-nghi-xa-de-di-va-den-a2a2747/