Người đưa hình ảnh buôn làng ra thế giới

Hơn ba thập kỷ qua, Ninh Tôn miệt mài ghi lại những khoảnh khắc của các buôn làng, mang cả trái tim mình gửi vào từng khuôn hình để kể những câu chuyện bình dị mà sâu sắc về con người và mảnh đất cao nguyên Đắk Lắk.

Ninh Tôn đến Tây Nguyên với tò mò của tuổi đôi mươi. “Đất lành chim đậu”, anh chọn ở lại huyện Lắk gắn bó với nghề may. Nhưng bước ngoặt cuộc đời đến vào năm 1997, khi anh mua chiếc máy ảnh Canon đầu tiên và bắt đầu học nghề dưới sự hướng dẫn của NSNA Phạm Huỳnh.

Từ một người thợ chụp ảnh đám cưới đơn thuần, chỉ cần “chụp sáng mặt là có tiền”, Ninh Tôn dần học được bố cục, ánh sáng, kỹ thuật bấm máy đúng khoảnh khắc. Những lần các nghệ sĩ như Đặng Bá Tiến, Hương Vượng, Đào Thọ, Bảo Hưng… về huyện Lắk sáng tác, anh cũng theo học hỏi thêm kinh nghiệm. Năm 2013, khi kinh tế gia đình tạm ổn định, anh mới dành nhiều thời gian hơn để sáng tác nghệ thuật. “Tôi không đi săn ảnh như người ta. Tôi chỉ mang máy theo khi đạp xe, đi bộ, lang thang, gặp điều gì đẹp, có cảm xúc thì tôi bấm máy”, anh chia sẻ.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Ninh Tôn.

Không chỉ đeo đuổi đề tài phong cảnh, đời sống lao động, Ninh Tôn ghi lại hình ảnh xúc động về những phận đời lam lũ: Các bà mẹ với chiếc gùi trên lưng đi mò cua, bắt ốc dưới nước; những học sinh H’Mông phải đi học từ lúc 4 giờ sáng, đến trường các em múc nước giếng pha mì tôm ăn sáng. Những bức ảnh ấy được anh chia sẻ lên mạng xã hội đã lay động cộng đồng và khiến nhiều nhà hảo tâm tìm đến giúp đỡ.

Những chuyến đi rong ruổi khắp các buôn làng, sông suối, rẫy nương của Ninh Tôn không chỉ để chụp ảnh mà còn giúp anh thấu hiểu và chia sẻ với cuộc sống của đồng bào các dân tộc. Có lần, khi lang thang tại xã Krông Nô, anh mang theo hai đòn bánh tét làm lương khô; gặp một gia đình người M’nông dắt bò vượt đèo đi làm rẫy không có gì ăn, anh chụp vài kiểu ảnh rồi chia phần bánh của mình cho họ dùng bữa trưa. Cùng chuyến ấy, anh dừng xe giúp một phụ nữ người dân tộc thiểu số đẩy chiếc xe chở cây đót qua suối, cũng là lúc anh chia sẻ nốt phần bánh cuối cùng của mình. “Ngày đó không chụp được tác phẩm nào, nhưng tôi thấy vui và hạnh phúc trong lòng”, anh tâm sự.

Năm 2014, lần đầu tiên anh tham gia Cuộc thi ảnh “Đắk Lắk trên đường hội nhập và phát triển”, 3 trong số 5 tác phẩm của anh đã được chọn triển lãm. Tác phẩm “Trên đường về” ghi lại khoảnh khắc một đôi vợ chồng người dân tộc thiểu số đi làm về trên chiếc xe đạp đã để lại dấu ấn sâu đậm, khoảnh khắc ấy được anh “bắt” khi đang trên đường đi chụp ảnh cưới.

Tác phẩm “Chiều về bên sông Sêrêpốk” được trao Huy chương Vàng đề tài chuyên biệt “Những dòng sông quê hương”, Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên lần thứ XX năm 2015. Để có bức ảnh này, Ninh Tôn đã mất hơn một tuần “phục kích” tại bờ sông khi chiều muộn, mặc cho người qua đường cười chê: “Thằng khùng đi chụp trâu”. Bức ảnh tiếp tục được chọn triển lãm trong Cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế VN-17 năm 2017 do Việt Nam đăng cai.

Nhiều tác phẩm khác của Ninh Tôn đã được chọn triển lãm tại nhiều nước trên thế giới, góp phần giới thiệu hình ảnh, đời sống đồng bào các dân tộc Tây Nguyên đến bạn bè quốc tế.

Tác phẩm “Chiều về” ghi lại cảnh đàn bò với số lượng lớn vượt sông trở về buôn làng, lẫn trong đám bụi đỏ ngút trời do đàn bò tạo ra là hình ảnh những đứa trẻ lam lũ chăn bò. Nếu không từng sống bên dòng Sêrêpốk, không từng chứng kiến cảnh đàn trâu, bò khổng lồ vượt sông những năm ấy, người xem rất dễ nhầm tưởng đó là cảnh vượt sông ồ ạt của hàng nghìn con linh dương châu Phi vào mùa di cư. Tác phẩm đã đem về Huy chương Vàng của Cuộc thi ảnh kỹ thuật số quốc tế lần V tại Tây Ban Nha năm 2016.

Voi và cồng chiêng.

Tiếp đó là hàng loạt các tác phẩm của Ninh Tôn ghi lại những khoảng khắc của buôn làng giúp anh liên tục gặt hái thành công: “Trao quyền trượng” giành giải Ba của Cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật tỉnh Ðắk Lắk năm 2017; “Sức sống đại ngàn” đoạt giải Nhất của Cuộc thi ảnh nghệ thuật chủ đề Cà phê Buôn Ma Thuột và Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên năm 2017; bộ ảnh “Voi - niềm tự hào của người dân Ðắk Lắk” giành giải Nhất ảnh tháng 2/2018 Cuộc thi "Tận hưởng Bản sắc Việt" lần 2; “Thân thiện” giành Huy chương Ðồng của Cuộc thi ảnh nghệ thuật du lịch toàn quốc lần thứ 9 năm 2020...

Tháng 3/2025, NSNA Ninh Tôn đã giành giải Nhất với bộ ảnh “Sầu riêng Đắk Lắk vươn ra thế giới” trong Cuộc thi ảnh chào mừng 120 năm hình thành và phát triển TP. Buôn Ma Thuột. Bộ ảnh kể lại quá trình từ thu hái, đóng gói cho đến lúc trái sầu riêng địa phương được đưa lên container xuất khẩu. Một câu chuyện đầy tự hào của nông sản Việt trên hành trình hội nhập. Và mới đây nhất, tại Cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế VN-25 với số lượng 13.835 tác phẩm của 1.369 tác giả đến từ 38 quốc gia và vùng lãnh thổ tham dự, Ninh Tôn có 3 tác phẩm được chọn vào vòng triển lãm.

Những bức ảnh của Ninh Tôn không chỉ xuất hiện tại các cuộc thi nghệ thuật mà còn được sử dụng trong các sự kiện quảng bá văn hóa, du lịch, lễ hội địa phương. Huyện Lắk, nơi lưu giữ nhiều tác phẩm của anh cũng đang trở thành điểm du lịch trọng điểm và những thay đổi qua ống kính của Ninh Tôn như là một cuốn biên niên sử bằng hình ảnh, ghi lại từng bước chuyển mình của buôn Jun, của con đập điều tiết, của những mùa nước cạn...

Với Ninh Tôn, mỗi bức ảnh là một lời kể, một mảnh ghép chân thực của đời sống, không tô vẽ, không sắp đặt, chỉ đơn giản là sự rung động trước cái đẹp của con người và thiên nhiên. Và ở đó, Tây Nguyên hiện lên vừa hùng vĩ, vừa dung dị, vừa khắc nghiệt nhưng cũng đầy yêu thương…

Nguồn: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202506/nguoi-dua-hinh-anh-buon-lang-ra-the-gioi-4f30164/