Phát hiện vật thể vũ trụ bí ẩn gần Dải Ngân hà

Vật thể vũ trụ này được đặt tên là "Punctum", trong tiếng Latin nghĩa là "điểm".

Trong một bài báo công bố trên tạp chí khoa học Astronomy & Astrophysics, tiến sĩ Elena Shablovinskaia thuộc Viện Nghiên cứu vật lý thiên văn, Đại học Diego Portales, Chile cho biết nhóm nhà khoa học đã tìm ra Punctum nhờ kính thiên văn vô tuyến ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array).

Cho đến nay, các nhà khoa học thiên văn vẫn chưa biết nó là gì, chỉ biết rằng nó rất nhỏ gọn, có từ trường với cấu trúc đáng ngạc nhiên và ở trung tâm của nó là một vật thể phát ra lượng năng lượng cực lớn.

Khác với hầu hết các thiên thể quen thuộc, Punctum chỉ phát sáng ở bước sóng milimet, tức dạng sóng vô tuyến thường được phát ra từ những vật chất rất lạnh như đĩa hành tinh sơ khai hay mây phân tử giữa các sao. Tuy nhiên, năng lượng mà Punctum phát ra lại mạnh đến mức đáng kinh ngạc.

Theo tiến sĩ Shablovinskaia, Punctum sáng gấp: 10.000 - 100.000 lần các sao từ tính (magnetar) thông thường, 100 lần so với microquasar, và 10 - 100 lần hầu hết các siêu tân tinh đã biết.

Trong số những nguồn phát sáng liên quan đến sao trong Dải Ngân hà, chỉ có tinh vân Con Cua (tàn dư của một siêu tân tinh nổ năm 1054) mới vượt trội hơn Punctum.

Punctum nằm trong thiên hà xoắn NGC 4945, cách Trái đất khoảng 11 triệu năm ánh sáng, tương đối gần với Ngân hà. Dù vậy, nó hoàn toàn "vô hình" trước ánh sáng khả kiến và tia X, chỉ lộ diện qua các quan sát vô tuyến ở ALMA.

Điều này khiến các nhà khoa học bối rối. Dữ liệu cho thấy Punctum có từ trường được tổ chức rất chặt chẽ, phát ra bức xạ synchrotron (khi các hạt tích điện di chuyển gần tốc độ ánh sáng quanh đường sức từ). Đặc điểm này thường chỉ thấy ở những vật thể nhỏ gọn như pulsar hay magnetar, nhưng chưa loại nào đạt đến mức sáng khủng khiếp như Punctum.

Một giả thuyết khác là Punctum có thể là tàn dư siêu tân tinh cực kỳ nén lại, song kích thước nhỏ bé của nó lại không khớp với hình mẫu quen thuộc.

Hiện tại, Punctum vẫn nằm ngoài mọi "danh mục" thiên văn học đã có. "Nó thực sự là ngoại lệ, chưa có gì giống như vậy từng xuất hiện trong các khảo sát trước đây", Shablovinskaia nhận định.

Các nhà khoa học kỳ vọng trong tương lai gần, kính viễn vọng James Webb (JWST) sẽ quan sát Punctum ở dải hồng ngoại, từ đó giúp xác định bản chất thật sự: liệu chỉ đơn thuần là bức xạ synchrotron hay còn có bụi và các vạch phát xạ đi kèm.

"Kết quả này nhắc nhở chúng ta rằng vũ trụ còn vô số điều chưa biết", tiến sĩ Shablovinskaia nói. "Punctum cho thấy bầu trời milimet vẫn ẩn chứa những khám phá làm thay đổi nhận thức về vũ trụ".

Trở lại chủ đề

MINH HẢI

Nguồn: https://tuoitre.vn/phat-hien-vat-the-vu-tru-bi-an-gan-dai-ngan-ha-2025081415165507.htm