Phát triển hạ tầng, bảo đảm chủ quyền trí tuệ nhân tạo quốc gia

Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đang lấy ý kiến rộng rãi đối với dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), trong đó Chương III tập trung vào một trong những nội dung then chốt: Phát triển hạ tầng và bảo đảm chủ quyền AI quốc gia. Đây được coi là bước đi chiến lược nhằm kiến tạo nền móng vững chắc cho phát triển AI mang bản sắc và năng lực tự chủ của Việt Nam, hướng tới bảo đảm an ninh công nghệ, an toàn dữ liệu và chủ quyền số quốc gia trong kỷ nguyên AI toàn cầu.

Theo dự thảo, hạ tầng AI được xác định là bộ phận trọng yếu của hạ tầng số quốc gia, phải được quy hoạch, đầu tư và phát triển theo định hướng chiến lược, phục vụ đồng thời cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Việc phát triển hạ tầng này không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu tính toán, lưu trữ và huấn luyện mô hình AI mà còn hướng đến việc làm chủ công nghệ lõi, xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia, giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài và đảm bảo chủ quyền công nghệ của Việt Nam.

Dự thảo Luật nêu rõ, Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, kiến tạo và đầu tư vào các thành phần hạ tầng lõi, đồng thời huy động tối đa nguồn lực xã hội thông qua cơ chế hợp tác công - tư, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia đầu tư, xây dựng và vận hành các trung tâm dữ liệu, nền tảng tính toán, hệ sinh thái AI. 

Việc phát triển hạ tầng phải bảo đảm cân bằng giữa tự chủ và hội nhập, giữa công nghệ mở và công nghệ thương mại, giữa lợi ích công cộng và lợi ích kinh tế; đồng thời duy trì sự công bằng, minh bạch, bao trùm trong tiếp cận và khai thác hạ tầng, ngăn ngừa độc quyền, lãng phí và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh.

Song song với đó, dự thảo đề cao yêu cầu bảo đảm an ninh, an toàn thông tin và bảo vệ dữ liệu trọng yếu, trong đó dữ liệu AI phải được lưu trữ, xử lý trong lãnh thổ Việt Nam, tuân thủ các quy định của Luật Dữ liệu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật An ninh mạng và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. 

Việc phát triển hạ tầng AI phải đi đôi với phát triển bền vững, ưu tiên sử dụng năng lượng sạch, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường, đồng thời hài hòa với các chuẩn mực quốc tế, tham chiếu các khung pháp lý tiên tiến nhưng vẫn phù hợp đặc thù Việt Nam.

Thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia cho AI, phục vụ nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và ứng dụng thực tiễn.

Một nội dung đáng chú ý khác là chính sách phát triển hạ tầng AI quốc gia nhằm xây dựng nền tảng vật chất, dữ liệu và công nghệ cốt lõi, bảo đảm năng lực tự chủ công nghệ. Mục tiêu cụ thể được đặt ra là xây dựng và vận hành siêu máy tính quốc gia, hệ thống GPU cloud và nền tảng AI dùng chung, đủ năng lực phục vụ nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, đào tạo và triển khai các ứng dụng thực tiễn. Việt Nam cũng sẽ thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia cho AI, đóng vai trò trung tâm dữ liệu dùng chung phục vụ toàn xã hội, đồng thời thúc đẩy phát triển các cơ sở dữ liệu chuyên ngành cho AI trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục, năng lượng, giao thông, môi trường, nông nghiệp…

Dự thảo khuyến khích sử dụng, phát triển và đóng góp mã nguồn mở, dữ liệu mở, mô hình mở từ các doanh nghiệp, tổ chức và cộng đồng vào hạ tầng AI quốc gia. Nhà nước sẽ có cơ chế ưu đãi, bao gồm ưu tiên tiếp cận hạ tầng, miễn giảm thuế, hỗ trợ tài chính và công nhận đóng góp cộng đồng, tạo động lực để mọi thành phần xã hội cùng tham gia xây dựng và phát triển hệ sinh thái dữ liệu và AI Việt Nam.

Đáng chú ý, dự thảo Luật quy định cơ chế hình thành, quản lý, vận hành và khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia cho AI theo hướng minh bạch, phân loại rõ ba nhóm dữ liệu: Dữ liệu mở (công khai, miễn phí, không hạn chế sử dụng); dữ liệu mở có kiểm soát (truy cập có điều kiện, tuân thủ quy định về bảo mật và nghĩa vụ đóng góp ngược) và dữ liệu thương mại (cung cấp trên cơ sở hợp đồng, có thu phí hoặc trao đổi giá trị khác). Mọi hoạt động lưu trữ, bảo mật và khai thác dữ liệu AI đều phải tuân thủ các nguyên tắc của Luật Dữ liệu, trong đó dữ liệu huấn luyện AI sẽ được Chính phủ quy định cơ chế quản lý đặc thù.

Việc đưa các quy định về phát triển hạ tầng và bảo đảm chủ quyền AI vào Luật thể hiện tầm nhìn dài hạn của Việt Nam trong kỷ nguyên AI không chỉ dừng ở việc ứng dụng công nghệ mà còn định hình năng lực làm chủ, sáng tạo và bảo vệ chủ quyền số quốc gia. Hạ tầng AI được xem là nền móng để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới nơi dữ liệu trở thành tài nguyên chiến lược, công nghệ là công cụ kiến tạo sức mạnh, và AI là động lực trung tâm của nền kinh tế số, xã hội số và quốc gia số phát triển bền vững.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/phat-trien-ha-tang-bao-dam-chu-quyen-tri-tue-nhan-tao-quoc-gia-197251012231235002.htm