Phát triển không gian công cộng ở đô thị

Công viên APEC đã vượt xa vai trò một điểm “check-in” để trở thành không gian công cộng đa chức năng, nơi diễn ra nhiều hoạt động như triển lãm, hội thảo và giao lưu cộng đồng. Ảnh: ĐẶNG MINH

Không chỉ là phần phụ trợ hay khoảng trống còn lại giữa các công trình kiến trúc, không gian công cộng là thành tố cốt lõi góp phần định hình bản sắc đô thị và gắn kết cộng đồng.

Từ nỗ lực đáng ghi nhận...

Đà Nẵng có nhiều nỗ lực trong việc đầu tư và hình thành các không gian công cộng, tiêu biểu như Công viên APEC, Công viên Biển Đông, Quảng trường 29/3, phố đi bộ Bạch Đằng hay các tuyến vỉa hè ven biển dọc cung đường Trường Sa, Võ Nguyên Giáp... Những địa điểm này không chỉ là điểm đến du lịch hay nơi tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật, mà còn là không gian sinh hoạt cộng đồng, nơi người dân có thể thư giãn, gặp gỡ và gắn kết trong đời sống thường nhật.

Đặc biệt, Công viên APEC đã vượt xa vai trò một điểm “check-in” để trở thành không gian công cộng đa chức năng, nơi diễn ra nhiều hoạt động như triển lãm, hội thảo và giao lưu cộng đồng.

Không gian ven sông Hàn, “trục xương sống” của thành phố, cũng được đầu tư bài bản với hệ thống đường dạo bộ, phố đi bộ và công viên ven sông, góp phần nâng cao chất lượng sống và mở rộng không gian sinh hoạt ngoài trời cho cư dân đô thị.

Năm 2025, thành phố tiếp tục khẳng định quyết tâm phát triển không gian công cộng bằng các dự án quy mô lớn. Trong đó, dự án cải tạo Công viên 29/3 được đầu tư gần 673 tỷ đồng hướng đến xây dựng một không gian sinh thái, văn hóa, cộng đồng kiểu mẫu.

Đồng thời hai công trình quan trọng là Quảng trường trung tâm thành phố (diện tích hơn 16ha) và Công viên ven sông Hàn (vốn đầu tư gần 1.400 tỷ đồng) cũng đã được phê duyệt, kỳ vọng sẽ tạo thêm nhiều điểm nhấn xanh và không gian mở, kết nối các khu vực đô thị trọng điểm của Đà Nẵng.

... đến những “điểm nghẽn” chưa dễ tháo gỡ

Quá trình phát triển không gian công cộng tại Đà Nẵng đạt được nhiều thành tựu, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra nhanh chóng.

Theo TS. KTS Trần Đình Hiếu - giảng viên Khoa Kiến trúc (Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Đà Nẵng), một trong những vấn đề cốt lõi là thiếu quy hoạch ban đầu tại các khu dân cư cũ, dẫn đến không gian công cộng bị bố trí chắp vá, phát triển theo kiểu “tự nhiên” - nơi nào còn đất thì tận dụng. Dưới áp lực đô thị hóa, các khu vực này chỉ tập trung nâng cấp hạ tầng giao thông, nhà ở mà bỏ quên các thiết chế cộng đồng như sân chơi, công viên hay quảng trường nhỏ.

Các không gian công cộng truyền thống như đình làng, nhà sinh hoạt cộng đồng lại chưa được quan tâm đúng mức, khiến nhu cầu sinh hoạt, gặp gỡ của cư dân không được đáp ứng. Bên cạnh đó, thiết kế không gian công cộng hiện nay còn khá đơn điệu, thiếu tiện ích và chưa huy động được sự tham gia của cộng đồng cũng như chuyên gia ngay từ giai đoạn quy hoạch.

Theo ông Trần Đình Hiếu, không gian công cộng không phải là khoảng rỗng còn lại, mà phải là phần sống của đô thị. Do đó, việc quy hoạch cần được định hướng từ nhu cầu thực tiễn và văn hóa sinh hoạt của cư dân, du khách.

Nếu các không gian này không được đầu tư đúng mức và khai thác hiệu quả thì không chỉ gây lãng phí diện tích đất mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến cảnh quan, thẩm mỹ đô thị. Ông cũng cảnh báo tình trạng “bê tông hóa” khi thiết kế sử dụng quá nhiều vật liệu công nghiệp, thiếu hòa hợp với cảnh quan và bản sắc địa phương.

Dù có lợi thế tự nhiên với sông, biển, núi, Đà Nẵng vẫn chưa khai thác hiệu quả các yếu tố này trong quy hoạch không gian công cộng. “Không gian công cộng nên gắn với bờ biển, bờ sông, xen cài trong các khu dân cư, đó là cách tạo nên bản sắc đô thị riêng biệt cho Đà Nẵng” - ông Hiếu nhấn mạnh.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Cửu Loan - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Đà Nẵng cho rằng, các dự án không gian công cộng hiện nay vẫn mang tính hình thức, thiếu khảo sát thực tế và đối thoại với cộng đồng. “Kết quả là nhiều công trình không phát huy hiệu quả, thậm chí phá vỡ cảnh quan hiện hữu” - ông Loan nhận định.

Áp lực kinh tế và nhu cầu mở rộng đô thị cũng khiến quỹ đất dành cho không gian công cộng ngày càng bị thu hẹp, nhường chỗ cho các dự án thương mại. Nhiều khu đất từng phục vụ cộng đồng đã bị chuyển đổi mục đích sử dụng, gây mất cân bằng giữa lợi ích kinh tế và chất lượng sống của cư dân.

Cần chiến lược phát triển không gian công cộng

Các chuyên gia cho rằng Đà Nẵng cần một chiến lược phát triển không gian công cộng, lấy con người làm trung tâm, dựa trên nền tảng “liên kết, đồng quản lý”. Theo đó, một số giải pháp trọng tâm bao gồm: quy hoạch không gian công cộng theo bán kính tiếp cận hợp lý; ưu tiên tái sử dụng các quỹ đất công chưa khai thác cho các không gian công cộng; tích hợp yếu tố văn hóa, giáo dục, du lịch thông qua tổ chức các hoạt động, sự kiện tại các không gian công cộng.

Đặc biệt, mô hình “đồng quản lý” với sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp và chính quyền sẽ giúp không gian công cộng đáp ứng nhu cầu thực tiễn, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng và tính bền vững.

Nhiều chuyên gia cũng có chung quan điểm rằng, phát triển không gian công cộng tại Đà Nẵng cần đặt trong tư duy đô thị hiện đại, kết hợp học hỏi các mô hình quốc tế. Trên nền tảng đó, thành phố có thể xây dựng nguyên tắc thiết kế không gian công cộng đa chức năng, sáng tạo, bền vững, góp phần định hình bản sắc đô thị trong bối cảnh mới.

Nguồn: https://baodanang.vn/phat-trien-khong-gian-cong-cong-o-do-thi-3299580.html