Phong trào “Bình dân học vụ số”: Nâng cao tri thức Việt trong kỷ nguyên mới

Lan tỏa từ Tổ công nghệ số cộng đồng

Phong trào “Bình dân học vụ số” được khởi xướng với tinh thần không chỉ dạy chữ, mà dạy năng lực số; không chỉ mở mang tri thức mà còn mở rộng cơ hội phát triển con người trong kỷ nguyên mới.

Đoàn viên thanh niên phường Hàng Bồ (quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội) hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính công trên thiết bị điện thoại thông minh. (Ảnh: Phạm Hậu/TTXVN)

Tháng 9/1945, chỉ ít ngày sau khi giành độc lập, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã phát động ba phong trào lớn: “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm.”

Phong trào “Bình dân học vụ” đã trở thành cuộc vận động học chữ lớn nhất trong lịch sử dân tộc, giúp hàng triệu người dân Việt Nam biết đọc, biết viết, mở ra kỷ nguyên mới của tri thức và tự chủ dân tộc.

80 năm sau, trong kỷ nguyên số, khi công nghệ trở thành ngôn ngữ của cuộc sống và năng lực số là điều kiện để tham gia vào xã hội hiện đại, Đảng và Nhà nước đã khởi xướng phong trào “Bình dân học vụ số” với tinh thần kế thừa nhưng vượt tầm: Không chỉ dạy chữ, mà dạy năng lực số; không chỉ mở mang tri thức mà còn mở rộng cơ hội phát triển con người trong kỷ nguyên mới của dân tộc.

Tại một buổi học về “bình dân học vụ số” tại phường Hai Bà Trưng (thành phố Hà Nội), ông Lê Như Quang hào hứng khi được các đoàn viên, thanh niên trong tổ xung kích của phường chỉ dẫn cách sử dụng và vận hành công nghệ liên quan đến trí tuệ nhân tạo.

“Chỉ cần một chiếc điện thoại nhỏ, tôi đã được biết đến các thông tin trong nước và thế giới. Chúng tôi cũng không cần phải đến tận nơi mới làm được các dịch vụ công nữa. Phong trào này nếu phổ cập được cho toàn dân thì vô cùng có ý nghĩa trong quá trình chuyển đổi số của đất nước," ông Lê Như Quang chia sẻ.

Trong ngôi nhà nhỏ ở xã Đức Hợp (tỉnh Hưng Yên), ông Bùi Tuấn Duy hồ hởi khoe chiếc điện thoại thông minh vừa được cài thêm ứng dụng VNeID.

“Giờ đi khám bệnh chỉ cần quét mã căn cước là xong, không cần mang giấy tờ như trước. Lúc đầu tôi còn loay hoay, nhưng được các đoàn viên thanh niên trong tổ công nghệ số hướng dẫn tận tình nên làm được hết rồi,” ông Bùi Tuấn Duy nói.

Những chuyện giản dị đó là hình ảnh thu nhỏ của phong trào “Bình dân học vụ số,” được phát động toàn quốc vào ngày 26/3/2025, nơi tinh thần học tập suốt đời của phong trào “diệt giặc dốt” được làm mới trong kỷ nguyên công nghệ.

Thực hiện chương trình “30 ngày cao điểm triển khai thực hiện phong trào Bình dân học vụ số” trên địa bàn tỉnh Hưng Yên năm 2025 (từ 7/7 đến ngày 7/8/2025), Đoàn Thanh niên tỉnh đã triển khai thành lập hơn 1.000 đội hình thanh niên xung kích với trên 20.000 đoàn viên, thanh niên tham gia. Các đoàn viên, thanh niên tích cực hướng dẫn người dân thực hiện dịch vụ công trực tuyến tại trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã. 686 đội hình thanh niên xung kích "Bình dân học vụ số" đã được ra mắt và duy trì hoạt động hiệu quả; tổ chức trực tiếp, trực tuyến được 200 lớp "Bình dân học vụ số," mỗi lớp có khoảng 150 người tham gia.

Các lớp đã tập trung tuyên truyền, phổ cập kiến thức và kỹ năng số cơ bản; hướng dẫn sử dụng thiết bị thông minh, mạng xã hội và tiếp cận dịch vụ công trực tuyến.

Đặc biệt, các đội hình còn hỗ trợ người dân, hộ kinh doanh đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, từ việc tạo gian hàng đến kỹ năng bán hàng, quảng bá sản phẩm. Ngoài ra, người dân còn được hướng dẫn bảo mật thông tin, phòng tránh lừa đảo trực tuyến và nhận diện thông tin xấu, độc trên không gian mạng.

Ông Thiệu Minh Quỳnh, Bí thư Tỉnh đoàn Hưng Yên, cho biết: “Phong trào “Bình dân học vụ số” là cách làm sáng tạo, giúp người dân không chỉ biết mà còn chủ động sử dụng công nghệ trong cuộc sống. Tại Hưng Yên, 100% thôn, khu dân cư trong tỉnh đều thành lập đội thanh niên xung kích chuyển đổi số, với tổng số hơn 20.000 đoàn viên thanh niên tham gia.

Lực lượng này là nòng cốt hỗ trợ chính quyền cơ sở, đồng hành hỗ trợ người dân trong việc tiếp cận và sử dụng hiệu quả các nền tảng số".Cũng theo thông tin từ Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Nguyên, tại Công văn số 361/SKHCN-CĐS ngày 31/7/2025, toàn tỉnh đã thành lập 92 tổ công nghệ số cộng đồng tại tất cả xã, phường trên địa bàn. Mỗi tổ gồm cán bộ bộ phận “một cửa,” đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân...) và tình nguyện viên trẻ, đảm nhiệm nhiệm vụ “đi từng ngõ, gõ từng nhà”, hỗ trợ người dân cài đặt ứng dụng, nộp hồ sơ trực tuyến, sử dụng thương mại điện tử và dịch vụ công số.

Tổ công nghệ số cộng đồng không chỉ là “cầu nối giữa chính quyền và người dân” mà còn là lớp học bình dân số đúng nghĩa, nơi công nghệ trở thành hoạt động phổ biến trong đời sống.

Số liệu của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Nguyên cho thấy tính đến tháng 9/2025, toàn tỉnh đã tiếp nhận hơn gần 135.000 hồ sơ thủ tục hành chính, trong đó có tới hơn 117.000 hồ sơ nộp trực tuyến, chiếm 86,94%, cao hơn nhiều so với mức trung bình cả nước 68,48%.

Hoạt động của tổ công nghệ số cộng đồng cũng tạo ra bước chuyển mạnh trong ứng dụng chữ ký số công cộng: 540.000 người dân đã được cấp, đạt 80% chỉ tiêu kế hoạch. Ứng dụng C-ThaiNguyen - nền tảng công dân số của tỉnh - đã có hơn 450.000 lượt tải, tiếp nhận gần 4.800 phản ánh, giúp tăng tính minh bạch và hiệu quả điều hành chính quyền điện tử.

Bên cạnh đó, phong trào “Bình dân học AI” tại tỉnh Thái Nguyên cũng thu hút khoảng 400.000 người tham gia, đã hướng dẫn người dân làm quen và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong đời sống và sản xuất.

Những sáng kiến, hoạt động hỗ trợ người dân địa phương tiếp cận với công nghệ đã và đang giúp người dân học được kỹ năng cơ bản cũng như tiếp cận được với công nghệ cao.

Trong Lễ phát động phong trào và ra mắt nền tảng "Bình dân học vụ số" diễn ra chiều 26/3/2025 tại Đại học Bách Khoa Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định: Nếu chúng ta nhận thức khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn cách mạng hiện nay thì không thể không nói đến xã hội số, quốc gia số và công dân số toàn diện, toàn trình; từ đó, không thể không có phong trào "Bình dân học vụ số."

Thủ tướng Phạm Minh Chính và các đại biểu thực hiện nghi thức phát động Phong trào “Bình dân học vụ số.” (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)

Từ phong trào “diệt giặc dốt: Bình dân học vụ," tới phong trào “Bình dân học vụ số,” Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra một hướng đi rõ ràng, cụ thể. Đó là phong trào ‘Bình dân học vụ số’ phải trở thành một phong trào cách mạng, toàn dân, toàn diện, bao trùm, sâu rộng.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng “Bình dân học vụ số” chỉ thật sự thành công khi người dân coi việc học số là nhu cầu tự nhiên, như việc biết chữ ngày xưa; cần hình thành văn hóa học số như một thói quen học tập suốt đời.

Phổ cập tri thức số

Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ và các cơ quan liên quan tham mưu ban hành Kế hoạch số 01-KH/BCĐTW về triển khai phong trào. Đây là cơ sở quan trọng để triển khai phong trào rộng khắp trên toàn quốc.

Trên cơ sở đó, 100% bộ, ngành và địa phương đã xây dựng chương trình hành động cụ thể.

Sau khi điều chỉnh địa giới hành chính, các tỉnh, thành nhanh chóng kiện toàn Ban Chỉ đạo, thành lập Tổ công tác, ban hành kế hoạch mới, bảo đảm sự liên tục và thống nhất trong triển khai.

Các lễ phát động tại địa phương được tổ chức trang trọng, kết hợp trực tiếp và trực tuyến, kết nối đến hàng nghìn điểm cầu cơ sở. Sự có mặt của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền tại các sự kiện đã tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ, lan tỏa thông điệp: Học tập kỹ năng số không chỉ là quyền lợi mà là trách nhiệm công dân trong thời đại mới.

Ngày 29/4/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Quyết định số 757/QĐ-BKHCN xác lập Khung kiến thức và kỹ năng số cơ bản, cùng Hướng dẫn đánh giá, xác nhận hoàn thành mức độ phổ cập kỹ năng số. Khung này được xây dựng dựa trên tham chiếu quốc tế, đồng thời phù hợp với thực tiễn Việt Nam, giúp người dân “dễ học, dễ hiểu, dễ làm theo."

Trên cơ sở đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã biên soạn các chương trình học ngắn gọn, thực hành nhiều, gắn với đời sống và công việc. Học liệu được sản xuất dưới nhiều định dạng: Văn bản, hình ảnh, video, bài giảng âm thanh – phục vụ cả người dạy và người học. Quốc hội cũng nhanh chóng xây dựng Khung kiến thức, kỹ năng số Quốc hội với 4 cấp độ (Cơ bản-Trung cấp-Nâng cao-Chuyên sâu), góp phần hình thành “Quốc hội số” hiện đại, chuyên nghiệp.

Đặc biệt, nền tảng “Bình dân học vụ số” do Bộ Công an chủ trì phát triển đã trở thành công cụ trung tâm của phong trào. Trên nền tảng này, người dân có thể học tập mọi lúc, mọi nơi, được xác thực bằng tài khoản định danh VNeID, cấp chứng chỉ tự động và lưu trữ dữ liệu học tập cá nhân.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang phát triển Trợ lý ảo học tập sử dụng AI, giúp cá nhân hóa nội dung và phương pháp học, biến quá trình học thành trải nghiệm tương tác thông minh.

Trên khắp cả nước, nhiều mô hình sáng tạo được hình thành, tạo tinh thần học tập đầy hứng khởi trong cộng đồng như: “Gia đình số” tại Hải Phòng, Lâm Đồng với phương châm: Mỗi hộ ít nhất có một thành viên am hiểu công nghệ hướng dẫn người thân; “Chợ số-Nông thôn số” tại Quảng Ngãi, Tuyên Quang, giúp tiểu thương, nông dân tiếp cận thương mại điện tử, thanh toán không tiền mặt, bán hàng qua livestream, sử dụng QR để truy xuất nguồn gốc nông sản; “Thanh niên tình nguyện số” tại Đà Nẵng, Thanh Hóa giúp huy động hàng chục nghìn đoàn viên hỗ trợ người dân vùng sâu, vùng xa sử dụng dịch vụ số, cài đặt VNeID, hướng dẫn an toàn mạng.

“Hành trình Bình dân học vụ số” (Khánh Hòa) đã đưa xe lưu động đến các xã miền núi, dạy kỹ năng số cho người dân. “Mỗi đoàn viên - Một người hướng dẫn số” (Lai Châu) giúp lan tỏa tri thức tại các bản vùng cao, vùng đồng bào dân tộc. Mô hình “Cây ATM mềm” (Lạng Sơn) là sáng kiến hỗ trợ tài chính số tại điểm bưu điện văn hóa xã, giúp người dân vùng sâu tiếp cận giao dịch điện tử.

Những mô hình này không chỉ lan tỏa tri thức số mà còn nuôi dưỡng tinh thần cộng đồng, khơi dậy trách nhiệm xã hội và tinh thần nhân văn trong thời đại công nghệ.

Một điều kiện tiên quyết trong phát triển phong trào “Bình dân học vụ số” chính là nền tảng hạ tầng số.

Theo Cục Tần số vô tuyến điện, Bộ Khoa học và Công nghệ, tính đến hết tháng 6/2025, tỷ lệ dân số phủ sóng 4G đạt 99,8%; hơn 12.000 trạm 5G đã được triển khai tại tất cả các tỉnh, thành; 12 triệu thuê bao 5G đang hoạt động; hơn 1,2 triệu km cáp quang đã phủ tới mọi xã, phường; 85% hộ gia đình sử dụng cáp quang.

Đoàn viên thanh niên “Đội bình dân học vụ số” xã Sơn Tây Thượng, Quảng Ngãi đến từng nhà dân để giúp người dân hình thành thói quen ứng dụng công nghệ vào đời sống thường ngày. (Ảnh: Đinh Hương/TTXVN)

Nhờ có hạ tầng số chất lượng này, tính đến hết tháng 6/2025, tỷ lệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong khu vực công có hiểu biết về chuyển đổi số, kỹ năng số, sử dụng nền tảng, dịch vụ số đạt hoặc vượt 80%. Tỷ lệ học sinh, sinh viên được trang bị kiến thức, kỹ năng số, có năng lực an toàn mạng đạt 100%.

Tỷ lệ người dân trưởng thành có tri thức cơ bản về chuyển đổi số, biết sử dụng thiết bị thông minh, truy cập nền tảng, dịch vụ số, biết bảo vệ bản thân trên không gian mạng cũng đạt gần 80%. Nhiều địa phương như Hà Tĩnh, Cần Thơ, Quảng Trị, Đà Nẵng, Lâm Đồng… trở thành điểm sáng với những cách làm linh hoạt, gắn hoạt động phong trào với nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội.

“Bình dân học vụ số” thực sự là một chủ trương thiết thực, mang tính nhân văn sâu sắc, không chỉ giúp người dân tiếp cận công nghệ mà còn nâng cao năng lực tự chủ, tạo bình đẳng trong cơ hội phát triển cho mỗi người.

Tự nâng cao năng lực để thích ứng với thời đại mới

Tuy nhiên, báo cáo của Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã chỉ rõ dù đạt nhiều kết quả tích cực, phong trào vẫn đối mặt không ít khó khăn như: hạ tầng số chưa đồng bộ ở một số vùng núi, hải đảo, chất lượng đường truyền còn hạn chế; nguồn lực tài chính và nhân lực công nghệ ở cấp cơ sở còn mỏng, phần lớn cán bộ công nghệ thông tin kiêm nhiệm.

Tâm lý e ngại, sợ thay đổi vẫn tồn tại trong một bộ phận người dân, đặc biệt người cao tuổi, người lao động phổ thông. Việc chuẩn hóa giáo trình, học liệu mẫu cho từng nhóm đối tượng vẫn cần hoàn thiện.

Để phong trào thực sự bền vững, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã xác định 7 nhóm nhiệm vụ trọng tâm trong những tháng cuối năm 2025. Đó là, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, hoàn thiện cơ chế, chính sách; đưa tiêu chí “Bình dân học vụ số” vào nghị quyết phát triển kinh tế-xã hội địa phương; đẩy mạnh tuyên truyền, tổ chức các hoạt động tôn vinh người học, người hướng dẫn số; mở rộng tài liệu đa ngôn ngữ, trong đó có tiếng dân tộc thiểu số.

Ban Tuyên giáo và Dân vận cũng nêu rõ nhiệm vụ phổ cập kỹ năng số cho bốn nhóm chính: cán bộ công chức, học sinh-sinh viên, người lao động và người dân; hình thành mạng lưới “hướng dẫn viên số cộng đồng”; phát triển học liệu điện tử và các nền tảng học trực tuyến quốc gia (MOOCs), tích hợp VNeID để định danh, xác thực, đánh giá tự động; nhân rộng mô hình hiệu quả: Tổ công nghệ số cộng đồng, Gia đình số, Chợ số, Đại sứ số, Thanh niên xung kích chuyển đổi số; tăng cường an toàn, an ninh mạng, phòng chống tin giả, lừa đảo trực tuyến…

Phong trào “Bình dân học vụ số” không chỉ là chương trình phổ cập kỹ năng, mà là một cuộc vận động xã hội quy mô lớn - nơi mỗi người dân được khơi dậy tinh thần học tập, sáng tạo, tự nâng cao năng lực để thích ứng với thời đại mới.

“Bình dân học vụ số” là phong trào học tập nêu cao tinh thần đổi mới Việt Nam trong thời đại số, là nhiệm vụ của từng người dân Việt trong kỷ nguyên số. Đúng như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh tại Hội nghị chuyên đề: Bình dân học vụ số - Quốc hội số: Khung kiến thức, kỹ năng số cho Quốc hội hiện đại: “Việc nâng cao tri thức số cho cán bộ, công chức và người dân phải là nhiệm vụ trọng yếu, gắn chặt với cải cách hành chính và phát triển kinh tế-xã hội.

Phong trào “Bình dân học vụ số” phải trở thành một phong trào cách mạng, toàn dân, toàn diện, bao trùm, sâu rộng. Mỗi đảng viên, cán bộ, công chức phải tiên phong, gương mẫu tham gia học tập kỹ năng số, chuyển đổi phương thức làm việc cho phù hợp với thời đại số”./.

Nguồn: https://baolangson.vn/phong-trao-binh-dan-hoc-vu-so-nang-cao-tri-thuc-viet-trong-ky-nguyen-moi-5061326.html