Tình bạn Chile qua thơ trong ký ức Trần Đăng Khoa

Từ một bài thơ của bạn nhỏ Chile viết về Việt Nam năm 1968, nhà thơ Trần Đăng Khoa - khi ấy mới 10 tuổi - đã hồi đáp bằng một bài thơ gửi người chưa từng gặp. Gần 60 năm sau, ông kể lại câu chuyện đặc biệt ấy tại lễ ra mắt bộ truyện thiếu nhi Chile "Papelucho", cùng những ký ức sâu sắc về đất nước và con người Chile - nơi ông gọi là “đẹp vô cùng, sạch đến mức lấy khăn lau đường cũng không thấy bụi”.

Tại Lễ công bố bộ truyện thiếu nhi nổi tiếng Chile "Papelucho" chính thức đến Việt Nam ngày 24/6, nhà thơ Trần Đăng Khoa, nguyên Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, đã mang đến một tham luận giàu cảm xúc, không chỉ về văn học thiếu nhi và văn hóa đọc, mà còn là câu chuyện xuyên thời gian về tình bạn, thơ ca và mối giao cảm giữa hai dân tộc Việt Nam - Chile.

“Tôi biết đến đất nước Chile thuở còn thơ. Khi Việt Nam còn đang chiến tranh, các bạn Chile đã gắn bó với chúng tôi. Tôi thuộc hàng trăm bài thơ của Pablo Neruda và rất yêu thơ của ông”, ông Khoa mở đầu.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa phát biểu tại Lễ công bố bộ truyện thiếu nhi "Papelucho" chính thức đến Việt Nam, ngày 24/6/2025. (Ảnh: Đinh Hòa)

Ông kể, năm 1968, khi mới 10 tuổi, ông đọc được một bài thơ có tựa đề "Bức thư ngỏ gửi Việt Nam" của một bạn nhỏ người Chile - Miraya Hilimet, khi ấy 15 tuổi, sống tại Santiago. Bài thơ được đăng trên báo Thiếu niên Tiền phong số 524, khiến cậu bé Trần Đăng Khoa xúc động đến mức thuộc lòng và lưu giữ đến tận hôm nay.

Bài thơ có đoạn:

Việt Nam

Đẹp tựa dòng suối trong

Trái tim hồng chảy máu

Bởi cuộc sống các bạn

Đau thương vì bom đạn

…

Việt Nam! Việt Nam yêu dấu

Tôi dù ở nơi xa

Vẫn gần gũi với nhau, người tranh đấu

Tôi kêu gào thiết tha

Cả thế giới đòi thét vang

Tự do

Hạnh phúc

Cho Việt Nam...

Sau đó, cậu bé Trần Đăng Khoa đã viết bài thơ "Gửi bạn Chi Lê" đáp lại, thể hiện sự cảm mến sâu sắc với người bạn phương xa, trong đó có đoạn:

Tôi chưa gặp bạn lần nào,

Mà nghe thơ bạn lòng sao bồi hồi…

Bạn yêu đất nước của tôi

Trong trong dòng suối, mây trời xanh xanh

Yêu bao bạn nhỏ hiền lành

Nụ cười hé mở, mắt xanh ánh trời…

"Tôi nhớ đến giờ, bài thơ ấy đã được in đi in lại trong các tập thơ của tôi đến 168 lần. Bạn ấy hơn tôi 5 tuổi. Tôi giờ gần 70, bạn ấy chắc khoảng 75. Dù chưa từng gặp mặt, nhưng qua thơ, chúng tôi như đã là bạn từ thuở nào", nhà thơ Trần Đăng Khoa chia sẻ.

Ông cũng kể về chuyến thăm Chile hơn một thập kỷ trước, một hành trình ông gọi là “không giống bất kỳ nơi nào tôi từng đến”. Từng đi qua 46 quốc gia nhưng Trần Đăng Khoa khẳng định, chưa có đất nước nào để lại ấn tượng mạnh mẽ như Chile. "Đó là một đất nước đẹp vô cùng. Thành phố sạch đến mức có cảm giác lấy khăn lau đường cũng không thấy bụi. Mỗi căn nhà đều có một giỏ hoa ngoài cửa sổ và điều đặc biệt là không có căn nhà nào giống căn nhà nào".

Trong chuyến đi ấy, ông đã tìm đến ngôi nhà của nhà thơ Pablo Neruda - người từng là đại sứ, nhà hoạt động văn hóa và là một tượng đài thi ca của Chile. Ông kể lại rằng khi Neruda qua đời vào năm 1973, người dân Chile đã đứng lên đọc thơ tiễn biệt, hô vang tên ông: “Pablo Neruda - có mặt!”, như một biểu tượng bất tử của tinh thần dân tộc.

Chia sẻ về bộ truyện "Papelucho" của nhà văn Chile Marcela Paz, nhà thơ Trần Đăng Khoa đánh giá cao chất lượng và sức sống lâu bền của tác phẩm: “Đây là một tập sách ra đời từ những năm 1930 nhưng đến nay vẫn rất hấp dẫn, mới tinh như vừa viết ra. Đó là điều rất tuyệt vời”.

Từ kinh nghiệm của chính mình, người từng viết thơ đăng báo khi mới 8 tuổi, ông khẳng định: "Viết cho thiếu nhi là điều rất khó. Nhà văn phải hiểu bụng trẻ con và cả người lớn nữa. Một tác phẩm đích thực là tác phẩm trẻ con đọc thích mà người lớn đọc cũng thích. Trong mỗi em bé đều có một người lớn đang hình thành và trong mỗi người lớn luôn có một em bé không bao giờ già đi".

Ông đặc biệt nhấn mạnh đến yếu tố hấp dẫn - điều kiện tiên quyết để văn học thiếu nhi có thể lan tỏa. Theo ông, "Papelucho" là một tác phẩm đáp ứng đầy đủ điều đó: “Cuốn sách hấp dẫn trên từng trang, nhiều chi tiết hài hước, thông minh, không thể đoán trước được. Nhưng điều quý giá hơn cả là những bài học được chuyển tải nhẹ nhàng, thấm vào các em như những trò chơi, những sinh hoạt bình thường, không tạo cảm giác bị lên lớp".

Dù là câu chuyện xảy ra tại Chile cách đây gần một thế kỷ, nhưng với ông, "Papelucho" vẫn gần gũi với trẻ em Việt Nam hôm nay: “Đọc lên không thấy xa lạ, mà khi khép lại, người đọc nhận ra rõ ràng tính cách, vẻ đẹp và cả nền văn hóa Chile hiện lên trong từng trang sách”.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác dịch thuật và xuất bản văn học thiếu nhi giữa Chile và Việt Nam, để đưa đến cho bạn đọc những tác phẩm đặc sắc từ hai nền văn hóa.

“Không chỉ có Miraya Hilimet, Marcela Paz hay Pablo Neruda, tôi tin còn rất nhiều nhà văn Chile khác đang chờ được giới thiệu tới bạn đọc Việt Nam. Ngược lại, chúng tôi cũng mong muốn văn học thiếu nhi Việt Nam đến được với các em nhỏ Chile và thế giới. Qua văn học, chúng ta hiểu nhau hơn. Và trong tình bạn giữa các dân tộc, hiểu nhau là nền tảng vững bền nhất”, ông nhấn mạnh.

Nguồn: https://thoidai.com.vn/tinh-ban-chile-qua-tho-trong-ky-uc-tran-dang-khoa-214424.html