Xuất - nhập khẩu Việt Nam với hành trình 80 năm rạng rỡ

Tự hào là điểm sáng rực rỡ của nền kinh tế với kim ngạch xuất khẩu và thặng dư đều ở mức cao, Việt Nam đang tiếp tục hướng tới những mục tiêu mới cho hoạt động ngoại thương trong thời gian tới.

Sau 80 năm, xuất - nhập khẩu cả nước bứt tốc ngoạn mục. Ảnh: Hoàng Hạnh

37 mặt hàng đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD

Theo Bộ Công Thương, giai đoạn đầu khi đất nước còn chia cắt hai miền, hoạt động xuất, nhập khẩu diễn ra chưa nhiều. Sau khi giải phóng hoàn toàn miền Nam, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng là dấu mốc quan trọng trong quá trình đổi mới tư duy quản lý, điều hành.

Ngay từ những năm đầu thực hiện đổi mới và mở cửa, Nghị quyết của Đại hội Đảng đã thể hiện quyết tâm “xuất khẩu là mũi nhọn có ý nghĩa quyết định đối với nhiều mục tiêu kinh tế trong 5 năm này (1986-1990), đồng thời cũng là khâu chủ yếu của toàn bộ các quan hệ kinh tế đối ngoại”.

Nhờ những quyết sách mạnh mẽ và đúng đắn, trong giai đoạn đầu, từ năm 1991 đến 2010, tăng trưởng xuất khẩu hằng năm của Việt Nam luôn đạt tốc độ cao, ở mức 2 con số, thậm chí có những năm lên đến hơn 15%.

Nếu năm 1991, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam mới chỉ đạt 2,087 tỷ USD (nhập khẩu đạt 2,338 tỷ USD), thì thời kỳ 2011-2020, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa tăng 2,7 lần, từ 203,6 tỷ USD năm 2011 lên 545,3 tỷ USD năm 2020. Tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa bình quân đạt 14,6%/năm. Về quy mô xuất khẩu, nếu như năm 2011, Việt Nam ở vị trí thứ 41 thì đến năm 2015 đã vươn lên vị trí thứ 32 và đến năm 2020 ở vị trí thứ 22.

Theo Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Nguyễn Anh Sơn, 5 năm trở lại đây hoạt động xuất, nhập khẩu liên tiếp đối mặt nhiều thách thức, với những biến động nhanh, nhiều mặt, khó đoán định của kinh tế thế giới, nhu cầu nhập khẩu hàng hóa thấp, cùng sự cạnh tranh gay gắt và nhiều biện pháp bảo hộ thương mại, nhất là các thị trường lớn.

Tuy nhiên hoạt động xuất nhập khẩu vẫn là điểm sáng tích cực. Điều này phản ánh năng lực sản xuất trong nước tăng trưởng cao, môi trường đầu tư, sản xuất, kinh doanh được tạo thuận lợi và kết quả tích cực của công tác hội nhập kinh tế quốc tế. Tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã lên 786,9 tỷ USD năm 2024. Tăng trưởng xuất khẩu giai đoạn 2020 - 2024 đạt trung bình 9,6%/năm.

Giai đoạn 2020 - 2024 cán cân thương mại luôn đạt thặng dư, với năm 2024 là năm thứ 9 liên tiếp Việt Nam đạt xuất siêu. Sau 80 năm, đến nay cơ cấu hàng hóa xuất khẩu duy trì theo chiều hướng giảm hàm lượng xuất khẩu thô, chủ yếu xuất khẩu sản phẩm chế biến, sản phẩm công nghiệp. Tỷ trọng giá trị xuất khẩu nhóm hàng công nghiệp chế biến trong khoảng 85% kim ngạch xuất khẩu qua các năm.

Cơ cấu hàng xuất khẩu cũng được đa dạng hóa. Số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD tăng dần, từ 21 mặt hàng năm 2011, lên con số 25 năm 2016 và 31 mặt hàng năm 2020, rồi lên 37 mặt hàng năm 2024. Riêng năm 2024, số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu trên 2 tỷ USD là 28, số mặt hàng có kim ngạch trên 5 tỷ USD là 14 và số mặt hàng có kim ngạch trên 10 tỷ USD là 8.

Hướng tới những kỷ lục mới

Từ một nền kinh tế có xuất phát điểm thấp, nhập khẩu nhiều loại hàng hóa, Việt Nam đã vươn lên ngoạn mục, lọt top 20 nền kinh tế có quy mô thương mại lớn nhất thế giới. Hiện, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã có mặt tại gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có các thị trường lớn và khó tính, như Mỹ, Nhật Bản và EU.

Sản phẩm thép của Tập đoàn Hòa Phát xuất khẩu tới 40 thị trường khắp thế giới. *Ảnh: Trần Nghị*

Sau 80 năm, không chỉ đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GDP, cải thiện cán cân ngoại thương, hoạt động xuất, nhập khẩu đã góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế, giải quyết việc làm, mở rộng hội nhập kinh tế, văn hóa, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Nguyễn Anh Sơn nhận định, giai đoạn 2025 - 2030 sẽ chứng kiến sự gia tăng cạnh tranh chiến lược toàn cầu về tài nguyên, thị trường, công nghệ và nhân lực chất lượng cao. Phát triển bền vững, tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn trở thành xu thế tất yếu của thế giới.

Việt Nam sẽ chủ động thích ứng linh hoạt, tận dụng cơ hội dịch chuyển chuỗi cung ứng và bảo vệ doanh nghiệp trước các rủi ro địa chính trị, chủ nghĩa bảo hộ. Ba yếu tố then chốt được xác định là đa dạng hóa thị trường, tăng cường nội lực và chuyển đổi công nghệ để tiếp tục gia tăng xuất khẩu.

Còn theo các chuyên gia, với vị thế mới đã được định hình, Việt Nam cần hướng tới nền sản xuất và xuất khẩu không chỉ lớn về quy mô, hướng tới những kỷ lục mới, mà cần đạt cả những tiêu chuẩn ngày càng cao trong bối cảnh mới.

Đó là các quy định khắt khe của thị trường Liên minh châu Âu về chống đánh bắt IUU cho thủy hải sản, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM); các quy định an toàn thực phẩm của Nhật Bản, Hàn Quốc… Do đó, xuất khẩu xanh là định hướng bắt buộc của các doanh nghiệp Việt Nam nhằm tăng tốc xuất khẩu và bảo đảm tương lai bền vững.

Từ đầu năm đến nay, các chính sách thuế mới của Mỹ tác động nhiều chiều tới nền kinh tế và chuỗi cung ứng toàn cầu cũng như hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu của Việt Nam. Đây là lúc ngành sản xuất trong nước cần có những đối sách kịp thời, sẵn sàng ứng phó với những biến động mới.

Theo chuyên gia kinh tế, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Phương, Việt Nam cần chuyển mạnh toàn nền kinh tế dựa trên gia công xuất khẩu sang sản xuất các sản phẩm xuất khẩu có tỷ lệ nội địa hóa cao, hàm lượng công nghệ cao, giá trị gia tăng cao, tức là nền kinh tế tăng trưởng theo chiều sâu dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

"Ngoài ra, doanh nghiệp cần đa dạng hoá thị trường, đưa hàng hóa vào các thị trường có nhiều tiềm năng như: Trung Đông, châu Phi, Nam Mỹ… bên cạnh cạnh thị trường truyền thống. Điều này giúp giảm bớt rủi ro khi hàng hóa bị phụ thuộc vào một thị trường", ông Phương nêu.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/xuat-nhap-khau-viet-nam-voi-hanh-trinh-80-nam-rang-ro-714697.html