Bức ảnh người mẹ Tây Nguyên truyền cảm hứng cho âm nhạc

Trên số báo tháng 1/1965, Tạp chí National Geographic đăng một bức ảnh với dòng chú thích in đậm Mountain Madonna (tạm dịch là “Đức Mẹ ở miền núi”) chụp một người phụ nữ ngực trần đang cho con bú và một đứa trẻ khác đang ngước nhìn mẹ. Tác giả bức ảnh là nhà báo Howard Sochurek. Vào thời điểm đó, Howard đang làm phóng viên cho National Geographic - một tờ tạp chí đặc sắc ở Mỹ ra đời từ năm 1888 và vẫn còn phát triển đến tận hôm nay.

Người mẹ trong ảnh vẫn còn khá trẻ. Khuôn mặt buồn và khắc khổ nhưng cơ thể lại toát lên một vẻ đẹp hoang dã với bộ ngực trần và làn da nâu rám nắng. Người mẹ cho con bú là hình ảnh quen thuộc nhưng người mẹ miền núi với đứa con ngậm bầu vú trong bức ảnh có điều gì đó rất đặc biệt khiến tác giả ảnh không gọi tên bằng những danh từ thông thường, là Mother (người mẹ) hay Women (phụ nữ) mà gọi cô ấy là Madonna (theo từ điển Cambridge Dictionary, Madonna có nghĩa tương tự từ Đức Mẹ).

Mountain Madonna. Ảnh: Howard Sochurek/National Geographic

Ấn tượng đặc biệt với bức ảnh cũng diễn ra với Paul McCartney, nhạc sĩ người Anh. “Cô ấy có một đứa con và cô ấy trông rất tự hào. Tôi nhìn thấy điều đó giống như là Đức Mẹ... Có một sự ràng buộc, bức ảnh đó đã ảnh hưởng đến tôi. Tôi được truyền cảm hứng để viết bài hát Lady Madonna, từ bức ảnh đó” - 49 năm sau khi nhạc phẩm “Lady Madonna” ra đời và cùng với ban nhạc lừng danh The Beatles làm nghiêng ngả thế giới, Paul McCartney đã tiết lộ về nhân duyên ra đời bài hát nổi tiếng đó.

Thật không ngờ, “Lady Madonna” được tạo hình từ một người mẹ Êđê của xứ sở Tây Nguyên, Việt Nam. Một nơi mà vào thời điểm đó dường như không ai biết nó ở đâu. Ngay cả McCartney, khi vừa xem bức ảnh đó trên Tạp chí National Geographic, vẫn tưởng là một nơi nào đó ở châu Phi. Câu chuyện thú vị trên đây được McCartney kể lại trong cuộc trả lời phỏng vấn do đích thân Tổng Biên tập Tạp chí National Geographic thực hiện vào tháng 11/2017.

Theo nội dung bài báo, bức ảnh này được chụp tại buôn Briêng, một buôn của người Êđê ở phía Bắc Buôn Ma Thuột vào tháng 9/1964. Ngày nay, buôn Briêng thuộc xã Ea Nam, huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk. Tác giả bức ảnh là Howard Sochurek, nhà báo người Mỹ, phóng viên ảnh chiến trường ở Thái Bình Dương trong chiến tranh thế giới thứ hai. Vào năm 1950, ông làm phóng viên ảnh cho Tạp chí Life, một tạp chí của Mỹ nổi tiếng về hình ảnh. Howard đến Việt Nam vào năm 1953 để đưa tin về chiến tranh Đông Dương. Ông là tác giả của bộ ảnh những người lính Pháp cuối cùng rút khỏi miền Bắc tại cảng Hải Phòng vào ngày15/5/1955, đăng trên Tạp chí Life. Sau đó, Howard Sochurek tiếp tục trở lại để đưa tin và chụp ảnh về chiến tranh Việt Nam. Thời điểm 1964 - 1965, Howard đang làm phóng viên cho Tạp chí National Geographic.

Trên số báo tháng 1/1965, National Geographic giới thiệu về Howard Sochurek rất trân trọng: “Câu chuyện lịch sử mà ông mang về không chỉ thể hiện kỹ năng phóng sự đã mang lại cho Sochurek giải thưởng Robert Capa vào năm 1955 vì “nghệ thuật chụp ảnh siêu hạng đòi hỏi lòng dũng cảm đặc biệt và khả năng mạo hiểm”, mà còn thể hiện một điều cần thiết khác cho sự thành công: khả năng kỳ lạ để có mặt trong đúng chỗ, vào đúng thời điểm”.

Nhà báo Howard Sochurek. Ảnh trên tạp chí LIFE

“Lady Madonna, những đứa trẻ dưới chân bạn. Tôi băn khoăn bạn làm thế nào để kiếm sống. Ai người tìm kiếm thức ăn để giúp bạn xoay xở. Bạn nghĩ đó là món quà từ trời cao?...”. Đó là đoạn mở đầu của “Lady Madonna”, bài hát nói về người mẹ vất vả nuôi đàn con, với bao thứ lo toan thường trực mỗi ngày, khi mà đường sống của họ luôn bị đe dọa. “Lady Madonna, đứa bé đang ngậm vú của bạn. Tôi băn khoăn bạn làm thế nào để nuôi những đứa con còn lại”. Điệp khúc đó cứ lặp đi lặp lại như một nỗi day dứt.

Paul McCartney viết bản nhạc này vào tháng 1/1968 và tiến hành thu âm vào tháng 2/1968 do chính ông hát cùng giọng ca huyền thoại John Lennon. Tháng 3/1968, ca khúc được phát hành trong đĩa nhạc “The Inner Light”. Ngay sau khi phát hành, bài hát đã chiếm vị trí dẫn đầu các bảng xếp hạng âm nhạc ở Anh vào cuối tháng 3/1968. Tiếp đó, “Lady Madonna” lọt vào top 4 bảng xếp hạng Billboard Hot 100 vào đầu tháng 5/1968 ở Mỹ.

Nỗi day dứt của “Lady Madonna” tiếp tục thu hút người hâm mộ trên khắp thế giới và trở thành bản rock n’roll kinh điển của ban nhạc The Beatles. Nhiều người Việt hâm mộ The Beatles đã say sưa hát “Lady Madonna” trong suốt mấy chục năm qua mà không biết rằng bài hát đó ra đời từ hình ảnh một người mẹ Tây Nguyên. Trong cuốn sách “Many Years From Now”, McCartney đã tâm sự: “Tôi nghĩ phụ nữ rất mạnh mẽ. Họ chịu đựng rất nhiều điều vất vả, nỗi đau khi sinh con, nuôi nấng nó, nấu nướng cho nó. Họ là những người khốn khổ trong suốt cuộc đời mình, vì vậy tôi muốn tôn vinh họ”. Năm đó, 1968, Paul McCartney mới 26 tuổi, rất trẻ trung và lãng tử. Còn Howard Sochurek, người chụp bức ảnh, 44 tuổi, đã là một phóng viên chiến trường rất dày dạn.

Bức ảnh người mẹ Tây Nguyên “Mountain Madonna” là một hình ảnh gắn liền với cuộc chiến, ra đời giữa cuộc chiến nhưng lại mang thông điệp yêu thương, để ra đời một tác phẩm âm nhạc ca ngợi vẻ đẹp thiêng liêng và bất tử của người mẹ.

Nguồn: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202506/buc-anh-nguoi-me-tay-nguyen-truyen-cam-hung-cho-am-nhac-2700430/