Điệu hát giao duyên nơi rẻo cao...

Trai gái Cơ Tu hát giao duyên qua những hoạt động văn hóa tái hiện sinh hoạt hằng ngày. Ảnh: Đ.T

Câu hát giao duyên

Khi cô gái Bhling Canh cùng một chàng trai Cơ Tu bước ra sân khấu và cất lên giọng hát, không khí nơi sân vận động xã Thạnh Mỹ như vỡ òa trong tiếng reo hò.

ALăng Thị Trang, cô gái có gương mặt khá xinh e ấp nhìn tôi và buông một câu nghe chừng thẹn thùng lắm: "Họ yêu nhau đấy!".

Tôi không hề biết một tiếng Cơ Tu nào, nhưng cũng lờ mờ hiểu ra đôi trai gái kia đang thể hiện tình yêu qua lời bài hát dao duyên, một trong những loại hình âm nhạc truyền thống của người Cơ Tu nơi vùng cao xứ Quảng.

Điều thú vị là, với bài hát giao duyên này, ngay từ những câu hát đầu tiên, người hát đã nhận được sự đồng cảm nồng nhiệt của người xem.

Phía dưới sân khấu, những tràng pháo tay, tiếng í ới và cả những nụ cười bẽn lẽn… không ngớt vang lên theo câu hát, cử chỉ, điệu bộ của hai diễn viên.

Với trang phục truyền thống khá đẹp, đặc biệt là với giọng hát rất ngọt ngào, thêm vào đó là vẻ trẻ trung..., đôi trai gái trên sân khấu đã tạo được "chất men" lôi cuốn cho bài hát.

Bối cảnh nơi diễn ra những câu hát giao duyên này có lẽ ở một cánh rừng, và đôi trai gái có thể có tình ý với nhau trước đó.

Chàng trai trong câu chuyện là người sống mồ côi, ngày ngày miệt mài lên rừng vất vả mưu sinh.

Điều này đã khiến cô gái Cơ Tu động lòng thương mến.

Thế là nàng cất giọng nghe xa xăm như muốn tỏ bày điều gì:

"Ơi… Tôi thấy tội nghiệp người ấy lắm người ấy ơi, ở nơi núi rừng hoang vu này, chỉ có một mình đơn độc, như con chim Agat cũng một mình… thấy thương người ấy lắm.

Người thương của anh đâu mà anh ngồi đấy một mình… Tôi gọi mãi mà không thấy ai thưa, chỉ nghe thấy tiếng con chim Agat kêu vọng lại.

Tôi gọi mãi mà chỉ nghe tiếng con voọc vọng lại. Bây giờ tôi không đi theo nữa, tôi về đây người ấy ơi…".

Những câu hát của cô gái vừa là lời yêu thương, đồng cảm với hoàn cảnh của chàng trai, lại vừa có ý trách móc sao chàng cứ dửng dưng.

Bây giờ chàng trai mới mở lời tỏ bày nỗi lòng của mình, nỗi lòng của một người con trai dẫu đã biết rằng mình yêu người con gái ấy rồi nhưng lại sợ mọi cách trở phía trước:

"Ơi… người ấy ơi, không phải tôi không đưa em đi cùng vì thấy rừng cao.

Không phải tôi không mang em theo cùng vì thấy suối sâu.

Tôi thương, thương lắm người con gái ấy ơi.

Không phải tôi không muốn mang em theo, nhưng vì thấy em đã có nơi, có chốn rồi.

Không phải tôi không cần em mà vì sợ em đã có nơi đặt cọc trước rồi…".

Nghĩa là con trai, con gái Cơ Tu đã được cha mẹ họ “cặp đôi” khi còn nhỏ.

Chính vì biết cô gái đã có nơi chốn trước rồi nên chàng trai trong câu chuyện dù “Tình trong như đã” nhưng “mặt ngoài còn e”.

Nhưng, khi nghe chàng trai thổ lộ nỗi lòng mình như thế, cô gái đã trở nên mạnh mẽ hơn, nàng hát:

"Mặc dù em đã có hẹn ước trước đó.

Mặc dù đã có nơi chốn trước đó, nhưng chàng ơi, đó là những cái thuộc về quá khứ rồi…".

Da diết tình yêu và khát vọng

Khi chàng trai Cơ Tu cất lên câu hát như gieo vào lòng người thầm yêu một tâm thế sẵn sàng, có lẽ, họ đã bắt đầu quyết định số phận của mình.

Vì thế, cô gái thêm một lần nữa hạ quyết tâm qua lời hát:

"Em vẫn chấp nhận lấy anh, mặc dù thấy anh nghèo làm lụng vất vả, quanh năm đi núi non sâu.

Em vẫn chấp nhận lấy anh, mặc dù nhìn thấy phía trước nhiều thử thách chông gai…".

Còn chàng trai có vẻ như dặn dò người mình yêu mà cũng là tự nói với lòng mình, rằng:

"Đã vượt qua và đến với nhau… thì hãy cố gắng mà giữ lòng thủy chung cho nhau".

Rồi cả chàng trai và cô gái cùng nắm tay nhau đi giữa sân khấu mà như đang đi giữa cánh rừng quê hương, nghe lâng lâng niềm vui hạnh phúc:

"Nếu đã đến với nhau thì hãy giữ gìn những điều tốt đẹp cho con cháu chúng ta sau này…".

Khi họ hát đến câu cuối cùng, tôi nhìn ALăng Thị Trang, cô gái vẫn đứng cạnh mình và cảm thấy em đang rưng rưng ngấn lệ.

Âm nhạc có sức hấp dẫn kỳ lạ là thế…

Nói ra xa nội dung câu chuyện trong bài hát giao duyên này một chút, hiện nay ở những bản làng dân tộc ít người, trong đó có người Cơ Tu nơi vùng tây xứ Quảng dẫu đã tiếp cận rất nhiều tiến bộ trong đời sống hiện đại, dẫu đã từng bước bỏ đi những phong tục, tập quán lạc hậu từng tồn tại rất lâu, nhưng đâu đó vẫn còn lại không ít tập tục không phù hợp với đời sống mới, như câu chuyện của đôi trai gái trong bài hát giao duyên này.

Tuy nhiên, điều khiến người nghe cảm thấy ngạc nhiên và thú vị là hiện trên những bản làng heo hút mây trời ấy đang có một thế hệ trẻ từng ngày lớn lên và không ngừng tiếp thu cái mới, bảo tồn cái cũ tích cực để từng bước làm cho đời sống vật chất cũng như tinh thần không ngừng được cải thiện.

Sự dũng cảm vượt qua những cản trở, những quy định cũ kỹ để mơ về một chân trời tươi sáng trong tình yêu qua câu chuyện của đôi trai gái Cơ Tu ở bài hát giao duyên này thật đáng để chúng ta ngưỡng mộ.

Đó là xét về nội dung hàm chứa trong bài hát, còn về âm nhạc, hát giao duyên của người Cơ Tu quả là một món ăn tinh thần độc đáo, có sức lan tỏa rộng rãi đối với nhiều đối tượng người nghe.

Cộng vào đó, tiếng khèn, loại nhạc cụ dùng đệm cho bài hát giao duyên cũng đã góp phần làm tăng thêm cái duyên và sự độc đáo của âm nhạc Cơ Tu.

Chính vì thế, việc bảo tồn và phát huy giá trị tốt đẹp của loại hình văn nghệ này là việc làm hết sức cần thiết.

Qua đó, vừa củng cố, định hình một món ăn tinh thần đậm đà của đồng bào dân tộc Cơ Tu, vừa bổ sung, làm phong phú cho khu vườn âm nhạc và nghệ thuật xứ Quảng.

Nguồn: https://baodanang.vn/dieu-hat-giao-duyen-noi-reo-cao-3299256.html