Khoa học tìm ra cách đảo ngược chứng mất trí nhớ

mất trí nhớ - Ảnh 1. — Các nhà khoa học đã chứng minh được rằng rối loạn chức năng ti thể có thể là nguyên nhân gốc của thoái hóa neuron, chứ không chỉ là hậu quả - Ảnh: Science Daily

Một nghiên cứu đột phá của nhóm khoa học tại INSERM (Viện Y tế và Nghiên cứu y khoa quốc gia Pháp), Đại học Bordeaux (Pháp) và Đại học Moncton (Canada) đã lần đầu tiên xác lập mối liên hệ nhân quả trực tiếp giữa rối loạn chức năng ti thể và tình trạng mất trí nhớ trong các bệnh thoái hóa thần kinh.

Không chỉ vậy, họ còn tạo ra một công cụ mới giúp tăng hoạt động của ti thể trong mô hình chuột mắc bệnh, từ đó phục hồi khả năng ghi nhớ.

Ti thể là bào quan nhỏ bên trong tế bào, chịu trách nhiệm sản xuất năng lượng cần thiết cho mọi hoạt động sống. Não là cơ quan tiêu tốn năng lượng nhiều nhất cơ thể, và các tế bào thần kinh (neuron) phụ thuộc nặng nề vào năng lượng này để truyền tín hiệu. Khi ti thể hoạt động kém, neuron sẽ thiếu năng lượng, dẫn đến suy giảm chức năng.

Trong bệnh Alzheimer và nhiều bệnh thoái hóa thần kinh khác, quá trình thoái hóa neuron thường đi kèm với rối loạn hoạt động ti thể. Tuy nhiên, giới khoa học từ lâu vẫn tranh luận liệu đây là nguyên nhân khởi phát bệnh hay chỉ là hậu quả của quá trình bệnh lý, bởi thiếu công cụ để kiểm chứng trực tiếp.

Nhóm nghiên cứu đã phát triển một thụ thể nhân tạo mới mang tên mitoDreadd-Gs, cho phép kích hoạt trực tiếp protein G ngay trong ti thể, từ đó tăng cường hoạt động sản xuất năng lượng. Khi áp dụng công cụ này lên chuột mô phỏng bệnh mất trí nhớ, kết quả cho thấy hoạt động ti thể được phục hồi và khả năng ghi nhớ của chúng được cải thiện rõ rệt.

"Đây là lần đầu tiên chúng tôi chứng minh được rằng rối loạn chức năng ti thể có thể là nguyên nhân gốc của thoái hóa neuron, chứ không chỉ là hậu quả", Giovanni Marsicano, giám đốc nghiên cứu tại INSERM, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết.

Trước đây các nhà khoa học chưa rõ rối loạn chức năng ti thể trong não là nguyên nhân hay chỉ là hệ quả của bệnh thoái hóa thần kinh. Nghiên cứu mới đã chứng minh rõ: ti thể "trục trặc" xuất hiện từ rất sớm và chính là nguyên nhân khởi phát quá trình thoái hóa tế bào thần kinh, chứ không chỉ là hậu quả xảy ra khi bệnh đã tiến triển.

Giáo sư Étienne Hébert Chatelain (Đại học Moncton) nhận định: "Phát hiện này giúp chúng ta hiểu rõ hơn vai trò then chốt của ti thể đối với hoạt động của não. Công cụ mới này có thể mở đường cho việc xác định các cơ chế phân tử gây ra chứng mất trí nhớ và phát triển những liệu pháp điều trị hiệu quả hơn".

Hiện nhóm nghiên cứu đang tiếp tục thử nghiệm kích thích ti thể lâu dài để đánh giá liệu phương pháp này có thể làm chậm hoặc ngăn ngừa thoái hóa thần kinh hay không.

Nếu các thử nghiệm trong tương lai chứng minh được hiệu quả lâu dài và an toàn trên người, phương pháp kích hoạt ti thể có thể trở thành nền tảng cho một loạt liệu pháp mới không chỉ điều trị Alzheimer, mà còn nhiều bệnh thần kinh khác như Parkinson, teo cơ tủy sống hay tổn thương não sau chấn thương.

Thậm chí việc tăng cường chức năng ti thể còn có thể áp dụng trong phòng ngừa suy giảm nhận thức do lão hóa, giúp kéo dài "tuổi thọ não" và cải thiện chất lượng sống cho hàng triệu người.

Trở lại chủ đề

MINH HẢI

Nguồn: https://tuoitre.vn/khoa-hoc-tim-ra-cach-dao-nguoc-chung-mat-tri-nho-20250813163156675.htm