Lisbon - thành phố cổ ven sông

Một góc thành phố Lisbon (Bồ Đào Nha). Ảnh: Nguyễn Sơn Hùng

Thành phố đáng sống thứ 4 trên thế giới

Lisbon là thành phố do người Finic thành lập, đến thế kỷ thứ II thì người La Mã chiếm đóng. Năm 716, người Mauri kiểm soát thành phố và năm 1147 thì vua Bồ Đào Nha Alfonse Henriques chiếm lại và chọn Lisbon làm thủ đô. Tuy nhiên đến năm 1775, sau một trận động đất, Lisbon sụp đổ.

Lisbon (tiếng Bồ Đào Nha là Lisboa) hiện nay có diện tích 2.761km, dân số đô thị 3.028.000 người (ước năm 2025) là thành phố rộng lớn và là thủ phủ của Bồ Đào Nha, đồng thời là thành phố thủ đô lục địa cực Tây châu Âu (đứng thứ 2 sau Reykjavik). Nằm ở phần phía Tây IberianPeninsula, bờ Nam của sông Tagus, Lisbon là một trong những thành phố cổ nhất trên thế giới và là thành phố thủ đô xưa nhất thứ 2 của châu Âu (sau Athens), có trước những thủ đô kiểu châu Âu khác cả một thế kỷ. Lisbon là trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa của đất nước, là một thành phố toàn cầu cấp độ alpha vì tầm quan trọng về tài chính, thương mại, thời trang, truyền thông, giải trí nghệ thuật, giáo dục và du lịch.

GDP Lisbon là 179 tỷ USD và do đó có khoảng 61.713 USD bình quân đầu người, chiếm vị trí thứ 40 về thu nhập cao nhất thế giới.

Ngành công nghiệp Lisbon có các lĩnh vực quan trọng: dầu mỏ (ngay trên sông Tagus có các nhà máy lọc dầu), các nhà máy dệt, nhà máy đóng tàu và đánh bắt cá, nhà máy sản xuất ô tô như Auto Europa. Cảng biển Lisbon là một trong những cảng nhộn nhịp nhất châu Âu. Nơi đây có sàn giao dịch chứng khoán quan trọng của Euronext toàn châu Âu.

Theo tạp chí phong cách sống Mondo, vào năm 2021 Lisbon là thành phố đáng sống thứ 4 trên thế giới và nơi đây được du khách đến thăm đứng hàng thứ 9 ở Nam Âu, sau Instanbul, Rome, Barcelona, Milan, Athens, Venice, Marid và Florence với 3.639.900 người (số liệu 2019), ước tính năm 2023 doanh thu du lịch khoảng 25 tỷ euro.

Lisbon có kiến trúc phong phú theo phong cách Romanesque, Gothic, Manueline, Barogue, Medem và Post modern; bên cạnh những bảo tàng khảo cổ, nghệ thuật, lịch sử, tự nhiên, khoa học, kiến trúc và công nghệ, hiện diện bảo tàng tư nhân sưu tập cổ vật… Có một bảo tàng rất lạ: Bảo tàng xe khách quốc gia, sưu tập xe ngựa và xe ngựa hoàng gia lớn nhất thế giới.

Và những nét văn hóa đặc biệt

Tại Bồ Đào Nha, một nét văn hóa đặc biệt gây ấn tượng trong kiến trúc và thiết kế đô thị chính là những viên gạch men có họa tiết tinh xảo có tên là Azulejo. Tên gọi “Azulejo” có nguồn gốc từ Hy Lạp, nghĩa là “viên đá nhỏ được đánh bóng”. Ban đầu những viên gạch men Azulejo được vẽ hình nghệ thuật khá đơn giản với gam màu trung tính. Hiện nay, gạch Azulejo được trang trí với những hoa văn cầu kỳ và màu sắc rực rỡ hơn như vàng, xanh lá cây, đỏ, cam... Azulejo có tuổi đời hơn 500 năm và trở thành yếu tố nghệ thuật truyền thống tại Bồ Đào Nha, xuất hiện ở khắp nơi như nhà thờ, nhà dân, ghế đá công cộng, vòi phun nước…

Azulejo truyền thống được nâng cấp về kỹ thuật, hình dáng, chủ đề, tính ứng dụng, trở thành dấu ấn không thể phai mờ trong văn hóa Bồ Đào Nha. Azulejo liên kết với thế giới đương đại theo một phương thức đặc biệt khiến cho những người thưởng thức loại hình nghệ thuật này có những cảm nhận phong phú và khác biệt.

Bên cạnh đó, Lisbon có 2 di sản thế giới (UNESCO công nhận) là: Tháp Bélem và tu viện Jeronimos.

Tu viện Jeronimos gần sông Tagus. Tu viện trở thành nghĩa địa của hoàng gia Aviz vào thế kỷ XVI và sau đó được thế tục hóa vào ngày 28-12-1833 theo sắc lệnh của Nhà nước và được chuyển giao cho tổ chức từ thiện Realcasa pia de Lisboa. Tu viện được xây dựng vào đầu những năm 1500 nổi bật với phong cách kiến trúc Gothic Manueline. Trước đây tu viện dành cho Santa maria de Belem và là nơi các tu sĩ của dòng tu Christ hỗ trợ cho người đi biển khi quá cảnh tại Lisbon. Cấu trúc hiện có được khánh thành theo lệnh nhà vua Manuel I (1469-1521) vào năm 1495 như là nơi an nghỉ cuối cùng của nhà Aviz với niềm tin rằng một vương quốc Iberia sẽ cai trị sau khi ông qua đời. Nơi đây ghi dấu một sự việc đáng nhớ: Vasco da Gama và thủy thủ đoàn cầu nguyện và qua đêm trước khi khởi hành đến phương Đông vào năm 1497. Công trình xây dựng tu viện hình vuông rộng lớn (55x55m) bắt đầu bởi Boitac. Ông xây dựng các mái vòm và cửa sổ rộng với các hoa văn trang trí nằm trên các cột trụ tinh tế. Sau đó, Juan de Castilho thay đổi các cột trụ tròn ban đầu thành hình chữ nhật và trang trí theo phong cách Plateresque. Mỗi cánh bao gồm 6 ô mái vòm hoa văn trang trí. Bốn ô bên trong nằm trên các trụ chống lớn, tạo thành mái vòm rộng. Các ô góc được liên kết bằng cấu trúc hình vòm chéo và các cột góc trong trang trí phong phú. Năm 1983, Tu viện Jeronimos được UNESCO công nhận là Di sản thế giới.

Belém nổi tiếng là nơi mà nhiều nhà thám hiểm vĩ đại của Bồ Đào Nha bắt đầu hành trình khám phá của họ. Đặc biệt, đây là nơi Vasco da Gama khởi hành đến Ấn Độ vào năm 1497 và Pedro Álvares Cabral khởi hành đến Brazil vào năm 1499.

Có lẽ đặc điểm nổi tiếng nhất của Belém là tòa tháp của nó, Torre de Belém, hình ảnh của nó được hội đồng du lịch Lisbon sử dụng nhiều. Tháp được xây dựng như một ngọn hải đăng kiên cố vào cuối triều đại của Dom Manuel l (1515-1520) để bảo vệ lối vào cảng. Nó nằm trên một hòn đảo nhỏ ở phía bên phải của sông Tagus, được bao quanh bởi nước. Tòa nhà lịch sử lớn khác của Belém là Mosteiro dos Jerónimos (Tu viện Jerónimos), mà Torre de Belém được xây dựng một phần để bảo vệ. Đặc điểm hiện đại đáng chú ý nhất của Belém là Padrão dos Descobrimentos (Đài tưởng niệm những khám phá) được xây dựng cho Hội chợ Thế giới Bồ Đào Nha vào năm 1940. Ở trung tâm của Belém là Praça do Império: những khu vườn tập trung vào một đài phun nước lớn, được bố trí trong Thế chiến thứ hai. Ở phía Tây của khu vườn là Centro Cultural de Belém. Belém là một trong những quận được ghé thăm nhiều nhất ở Lisbon. Tại đây là Estádio do Restelo, quê hương của câu lạc bộ thể thao Bồ Đào Nha Belenenses. Được thành lập từ năm 1919, Belenenses là một trong những câu lạc bộ thể thao lâu đời nhất của Bồ Đào Nha có trụ sở tại Estadio do Restalo, sức chứa 25.000 chỗ. Câu lạc bộ này có tham gia nhiều môn thể thao như: bóng ném, bảng rỗ fustal, điền kinh và bóng bầu dục liên hiệp. Nhưng nổi tiếng hơn cả là đội bóng Bồ Đào Nha đầu tiên có sân cỏ và ánh sáng nhân tạo và cũng là câu lạc bộ đầu tiên của giải bóng đá ngoại hạng Bồ Đào Nha tham gia UFFA Europa League.

Tuy nhiên, cho đến nay, khu vực Algama vẫn là nơi sinh sống của ngư dân và người nghèo, có nhiều ngôi nhà từ thế kỷ XVIII với kiến trúc truyền thống Bồ Đào Nha, với mặt tiền lát gạch đầy màu sắc và ban công bằng sắt rèn; có những con đường hẹp và quảng trường nhỏ, là nơi tổ chức Festas de Santo Antonio - Lễ hội Thánh Anthony, một lễ hội truyền thống và nổi tiếng nhất ở Lisbon, diễn ra vào tháng 6 hàng năm. Lễ hội kéo dài khoảng một tuần tập trung vào ngày 16-6 với các bữa tiệc đường phố, diễu hành, diều, âm nhạc và ẩm thực tạo không khí vui vẻ, náo nhiệt với sự hòa nhập giữa du khách và người dân địa phương, thực sự là trải nghiệm tinh thần cộng đồng Lisbon.

Nguyễn Sơn Hùng

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/dong-nai-cuoi-tuan/202506/lisbon-thanh-pho-co-ven-song-1dd030d/