Thiếu nữ 14 tuổi bất ngờ bị liệt nửa người bên trái khi đang hoạt động bình thường dù không có tiền sử mắc bệnh nền. Khi sự việc xảy ra, bệnh nhân đang ở quê nhà cách TPHCM chỉ 35km với khoảng 1 giờ di chuyển.
Tuy nhiên, thay vì được đưa vào bệnh viện tuyến cuối có trung tâm đột quỵ để điều trị, người bệnh lại được đưa vào trung tâm y tế huyện theo dõi rồi mới chuyển lên bệnh viện tỉnh. Tại bệnh viện tỉnh, hình ảnh chụp CT cho thấy vòng tuần hoàn não bị tắc một đoạn lớn. Lúc này, em mới được chuyển lên Bệnh viện Nhân dân 115 điều trị.
Tính từ lúc khởi phát triệu chứng, thời gian vận chuyển và chờ đợi đã kéo dài khoảng 12 giờ. Tại thời điểm được đưa vào viện, các bác sĩ phát hiện nhiều khu vực trong não đã hoại tử, gần như không thể can thiệp tái thông mạch máu.
"Ở thời điểm đó, chúng tôi không thể làm gì cho bệnh nhân được nữa...", bác sĩ Nguyễn Huy Thắng chia sẻ trong Hội nghị đột quỵ TPHCM năm 2025 diễn ra ngày 9/8.
Theo vị chuyên gia, trường hợp này cho thấy yếu tố thời gian đóng vai trò then chốt trong điều trị đột quỵ. Khoảng thời gian từ lúc bệnh nhân khởi phát đến khi được cấp cứu tại cơ sở y tế chuyên sâu lên tới 10-12 giờ, quá dài so với “cửa sổ vàng” để can thiệp. Nếu bệnh nhân được đưa thẳng từ nhà đến bệnh viện có khả năng điều trị tái thông, thời gian có thể chỉ khoảng 1 giờ, cơ hội cứu sống và giảm di chứng sẽ cao hơn rất nhiều.
Ông đánh giá, hiện nay, gánh nặng đột quỵ tại Việt Nam rất lớn dù đã đạt được một số thành tựu đáng chú ý trong điều trị. Gánh nặng thể hiện rõ nhất qua những khoảng trống và thách thức trong việc tiếp cận điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Người bệnh đột quỵ cần được đưa đến cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ càng sớm càng tốt (Ảnh: Thế Anh).
Gánh nặng đột quỵ rất lớn
Tại buổi báo cáo, PGS.TS Mai Duy Tôn, Chủ tịch Hội Đột quỵ Hà Nội, trích dẫn số liệu mới công bố trong năm 2025. Theo đó, Việt Nam ghi nhận khoảng 222.000 ca đột quỵ mới mỗi năm. Với tỷ lệ mắc mới khoảng 222 ca/100.000 dân và tỷ lệ lưu hành đột quỵ là 1.500 ca/100.000 dân.
"Như vậy, trong nhiều năm qua, tỷ lệ mắc mới đột quỵ ở Việt Nam không giảm mà còn có xu hướng gia tăng", bác sĩ Tôn nhận xét.
Bên cạnh đó, số tuổi mắc đột quỵ cũng trẻ hóa. Các nghiên cứu cho thấy độ tuổi trung bình mắc đột quỵ ở Việt Nam là 62. Con số này trẻ hơn khoảng 10 tuổi so với mức trung bình ở các nước phát triển.
Ngoài ra, về cơ cấu bệnh tật, đột quỵ nhồi máu não ở Việt Nam chiếm tỷ lệ cao, khoảng 76% (bao gồm 73% nhồi máu não và 3% nhồi máu thoáng qua). Tỷ lệ đột quỵ xuất huyết não cũng cao hơn so với các nước trên thế giới, chiếm khoảng 23%, trong khi mức trung bình toàn cầu là khoảng 15%.
Các chuyên gia cũng cho rằng, mạng lưới và chất lượng điều trị tại các đơn vị điều trị đột quỵ đang chưa có sự đồng đều.
Số lượng cơ sở điều trị đột quỵ tại Việt Nam đã tăng lên 130 cơ sở (năm 2025), gấp 10 lần so với năm 2016. Tuy nhiên, một số tỉnh thành, đặc biệt là miền núi phía Bắc, vẫn còn khó khăn trong việc triển khai cơ sở điều trị đột quỵ. Khu vực miền Trung và phía Nam chủ yếu dừng lại ở các đơn vị đột quỵ trong khoa thần kinh, chưa có nhiều khoa đột quỵ hoặc trung tâm đột quỵ độc lập.
Bên cạnh đó, một khó khăn khác trong điều trị đột quỵ là giai đoạn cấp cứu trước viện tại Việt Nam vẫn chưa được hoàn thiện. Điều này dẫn đến thời gian bệnh nhân đến viện quá chậm trễ, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và khả năng hồi phục.
Theo bác sĩ Mai Duy Tôn, thời gian trung bình từ lúc bệnh nhân bị đột quỵ đến khi nhập viện hiện nay là 16 tiếng. Hơn 76,5% bệnh nhân đến ngoài "cửa sổ vàng" 4,5 giờ, và thậm chí 88% bệnh nhân vượt quá cửa sổ 3,5 giờ vào năm 2017. Điều này dẫn đến hậu quả là, 80% số bệnh nhân bị từ chối các giải pháp điều trị tốt nhất.
Bác sĩ Mai Duy Tôn báo cáo tại hội nghị (Ảnh: Diệu Linh).
Ngoài ra, theo bác sĩ Nguyễn Huy Thắng, Việt Nam chưa triển khai được các mô hình cấp cứu đột quỵ chuyên biệt.
"Dẫn chứng ở Thái Lan, người bệnh đột quỵ có thể được vận chuyển thông qua hệ thống Mobile Stoke Unit. Trên xe cấp cứu, bệnh nhân có thể được chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị. Điều này giúp tiết kiệm rất nhiều thời gian, thậm chí lên tới nhiều giờ đồng hồ, giúp tối ưu điều trị cho người bệnh", bác sĩ so sánh.
Ngoài ra, vị chuyên gia nhận định, điều quan trọng vẫn là người dân cần có nhận thức tốt và nâng cao ý thức về đột quỵ. Thay vì tập trung phòng ngừa bệnh lâu dài, nhiều người có xu hướng tìm giải pháp xử lý nhanh, mang lại hiệu quả tức thì. Tuy nhiên, điều này là không thể.
Việc nhận thức đúng có thể giúp người dân không bị hoảng loạn hoặc tìm kiếm các giải pháp can thiệp quá mức không cần thiết, cũng như biết cách đưa bệnh nhân đến đúng cơ sở y tế điều trị đột quỵ thay vì đến nơi gần nhất nhưng không chuyên sâu.
Nhiều tiến bộ trong điều trị đột quỵ
Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong điều trị đột quỵ.
Năm 2005, Việt Nam có trung tâm điều trị đột quỵ đầu tiên đạt tại Bệnh viện Nhân dân 115 (TPHCM). Sau 20 năm, con số này đã đạt 130 cơ sở. Sau sáp nhập, 32/34 tỉnh thành đều đã có các cơ sở điều trị đột quỵ, trừ Cao Bằng và Lai Châu.
Các địa phương cũng phối hợp lẫn nhau để xây dựng mạng lưới các đơn vị đột quỵ ở cấp tỉnh, huyện, kết nối với các trung tâm lớn nhằm hỗ trợ cấp cứu và điều trị từ xa. Mô hình này đã được triển khai thành công ở một số tỉnh và sẽ tiếp tục nhân rộng.
PGS Thắng chia sẻ tại hội nghị. (Ảnh: Diệu Linh).
Trong bài báo cáo của mình, bác sĩ Nguyễn Huy Thắng cũng đưa ra nhiều thống cho thấy sự cải thiện chất lượng điều trị đột quỵ trong bệnh viện.
Cụ thể, thời gian từ lúc bệnh nhân đến viện đến khi tiêm thuốc tiêu sợi huyết đã giảm xuống chỉ còn 35 phút. Thời gian từ lúc bệnh nhân đến viện đến khi lấy huyết khối còn 75 phút. Những con số này được xem là rất ấn tượng và tiệm cận với các khuyến cáo của thế giới.
Tỷ lệ người bệnh được sử dụng thuốc tiêu sợi huyết tĩnh mạch (IV thrombolysis) đạt 12% vào năm 2024.
"Đây là con số tích cực và có thể nói là cao nhất trong các nước châu Á hiện nay", bác sĩ cho biết.
Chia sẻ thêm, bác sĩ Mai Duy Tôn cho hay, năm 2024, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đột quỵ. Đây là văn bản pháp lý quan trọng để các bác sĩ áp dụng tiến bộ y học thế giới vào thực tiễn.
Bộ cũng đang xây dựng bộ tiêu chí lâm sàng điều trị đột quỵ áp dụng trên phạm vi toàn quốc. Bộ tiêu chí này sẽ đánh giá 3 yếu tố chính: chất lượng nhân lực, chất lượng chuyên môn và chất lượng dịch vụ. Điều này giúp đánh giá chất lượng điều trị đột quỵ phù hợp với điều kiện Việt Nam, áp dụng cho cả hệ thống công lập và tư nhân.
Ngoài ra, đột quỵ đã được đề xuất đưa vào Chương trình Mục tiêu Quốc gia Chăm sóc Sức khỏe Dân số giai đoạn 2026-2035, trở thành bệnh thứ sáu trong chương trình này.
Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ thông tin cũng đang được đẩy mạnh. Các phần mềm dự báo nguy cơ đột quỵ giúp người dân đánh giá nguy cơ, phòng ngừa sớm; trợ lý ảo hỗ trợ y tế cũng đang được phối hợp triển khai.
"Chúng tôi đang triển khai ứng dụng theo dõi đột quỵ, đến nay đã hoàn thành và được nghiệm thu. Trong thời gian tới, ứng dụng sẽ được triển khai thí điểm tại các thành phố.
Khi phần mềm vận hành ổn định, chúng tôi sẽ đề xuất Bộ Y tế tích hợp vào phần mềm VNeID, nhằm giúp tất cả người dân Việt Nam có thể sử dụng. Phần mềm sẽ cung cấp tiên lượng nguy cơ đột quỵ cũng như các khuyến nghị thay đổi lối sống, từ đó giúp phòng chống đột quỵ hiệu quả hơn", bác sĩ Mai Duy Tôn chia sẻ.
Mục tiêu cuối cùng là xây dựng Chương trình quốc gia về cấp cứu và điều trị đột quỵ với nguồn lực, cơ chế và chính sách rõ ràng, từ đó đảm bảo bệnh nhân được tiếp cận thuốc men, dịch vụ và kỹ thuật tốt nhất.
Đột quỵ có thể nhận diện nhanh các dấu hiệu điển hình của đột quỵ thông qua nguyên tắc FAST: F (Face) - méo miệng, A (Arm) - yếu hoặc liệt tay chân một bên, S (Speech) - nói khó, nói ngọng, T (Time) - thời gian là vàng, cần gọi cấp cứu ngay.
Cụ thể, khi bị đột quỵ, mặt người bệnh không cân xứng, miệng méo, nhân trung hơi lệch qua một bên, nếp mũi má bên yếu bị rũ xuống, đặc biệt khi bệnh nhân nói cười.
Khi được yêu cầu giơ đều hai tay lên cao, bệnh nhân có thể không nhấc được tay, chân hoặc nhấc lên khó khăn, một bên cánh tay hoặc chân (hoặc cả hai) đột ngột yếu đi, tê bì.
Ngoài ra, khi đột quỵ, người bệnh đột ngột nói khó. Nếu cùng lúc có 3 dấu hiệu này cho thấy bệnh nhân có nguy cơ đột quỵ rất cao, hãy đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ nhanh nhất.
Nguồn: https://dantri.com.vn/suc-khoe/noi-day-dut-ve-be-14-tuoi-dot-quy-va-ganh-nang-can-benh-nay-o-viet-nam-20250809172440554.htm
Bình luận (0)