“Từ chối kiệt sức” – chiến thuật mới của gen Z để sống thật, làm việc hiệu quả

Trong guồng quay hối hả của công việc hiện đại, hình ảnh những nhân viên trẻ tuổi cống hiến hết mình, làm việc quên thời gian, thậm chí coi sự kiệt sức (burnout) như một "huy hiệu danh dự" đã trở nên quá quen thuộc. Alli Kushne từng là một người như vậy, kiểu nhân viên mà các sếp yêu quý nhưng lại khiến các nhà trị liệu phải lắc đầu lo lắng. Cô làm việc muộn không cần ai yêu cầu, trả lời email ngay cả trong kỳ nghỉ, và coi mọi tin nhắn công việc lúc 11 giờ đêm như thể "thiên thạch sắp đâm vào Trái đất".

Danh tính của nhiều người trong chúng ta, đặc biệt là gen Z và millennials, dường như gắn chặt với năng suất làm việc. Chúng ta đã vô tình "ký" vào một bản hợp đồng bất thành văn rằng thành công phải đánh đổi bằng sự hy sinh - thời gian, sức khỏe, các mối quan hệ cá nhân đều có thể đặt lên bàn cân để đổi lấy sự công nhận và thăng tiến.

Nhưng cái giá của sự "thành công" này ngày càng trở nên đắt đỏ. Báo cáo toàn cầu mới nhất của Gallup cho thấy mức độ gắn kết của nhân viên toàn cầu đã giảm 2 điểm phần trăm, xuống chỉ còn 21%. Đáng báo động hơn, mức độ gắn kết của các nhà quản lý còn sụt giảm mạnh mẽ hơn. Con số này như một hồi chuông cảnh tỉnh: mô hình làm việc truyền thống đang dần đánh mất sức hấp dẫn và hiệu quả.

Từ "nghỉ việc trong im lặng" đến khát vọng "sống lớn tiếng"

Trước áp lực và sự mất cân bằng, một bộ phận không nhỏ người lao động đã tìm đến "quiet quitting" - âm thầm giảm bớt nỗ lực trong công việc, chỉ làm những gì tối thiểu được yêu cầu, như một cách phản kháng thầm lặng. Dữ liệu từ McKinsey và Understanding Society ước tính có khoảng 20 - 40% lực lượng lao động đang trong trạng thái này. Đây là một giải pháp tình thế, nhưng liệu có phải là con đường tối ưu?

Alli Kushner, sau khi trở thành một người mẹ, nhận ra rằng việc "cố gắng vượt qua" mọi thứ không chỉ khó khăn mà còn không thể duy trì lâu dài. Thời gian không còn là tài sản cô có thể tùy ý phung phí. Cô bắt đầu những thay đổi nhỏ: từ chối các cuộc họp muộn, tắt thông báo sau 18 giờ, dành chiều thứ sáu tập trung làm việc sâu để cuối tuần có thể thực sự nghỉ ngơi. Mỗi hành động nhỏ này như một cuộc "nổi loạn" tí hon chống lại niềm tin cố hữu rằng một chuyên gia giỏi là phải luôn sẵn sàng, bất chấp mọi giới hạn cá nhân.

Ban đầu, cô cũng định chọn con đường "nghỉ việc trong im lặng". Nhưng rồi, cô quyết định đi ngược lại đám đông. Thay vì âm thầm rút lui, cô chọn "loud living" - sống lớn tiếng.

"Loud living" không phải là làm ít đi, mà là hiện diện tốt hơn, với sự tập trung và rõ ràng hơn. Đó là việc mạnh dạn lên tiếng về những gì mình cần để làm việc hiệu quả và duy trì sự tỉnh táo.

Kushner bắt đầu thông báo với đồng nghiệp khi cô chuẩn bị kết thúc ngày làm việc và thực sự làm vậy. Cô thẳng thắn phản biện lại các deadline phi thực tế và đề xuất những giải pháp thay thế, vừa đảm bảo chất lượng công việc, vừa giữ gìn sức khỏe tinh thần. Quan trọng nhất, cô ngừng việc phải xin lỗi mỗi khi thiết lập ranh giới cho bản thân.

Đây không phải là biểu hiện của sự thiếu tham vọng. Ngược lại, đó là một kiểu tham vọng mới - tham vọng đạt được thành công mà không phải hy sinh mọi khía cạnh khác của cuộc sống. Đó là khát vọng về một sự nghiệp bền vững, nơi công việc và cuộc sống cá nhân có thể hòa hợp, bổ trợ lẫn nhau.

“Từ chối kiệt sức” – chiến thuật mới của gen Z để sống thật, làm việc hiệu quả - 1 — Trong guồng quay hối hả của công việc hiện đại, nhiều nhân viên trẻ tuổi cống hiến hết mình, làm việc quên thời gian, thậm chí coi sự kiệt sức (burnout) như một "huy hiệu danh dự" (Minh họa: Thalia Plata).

Từ “kiệt sức” đến “bền vững”: Hành trình sống thật với “loud living”

Giữa vòng xoáy công việc và kỳ vọng xã hội, ngày càng nhiều người trẻ nhận ra rằng: thành công kiểu cũ với những cuộc họp liên miên, email lúc nửa đêm và cảm giác cạn kiệt năng lượng không còn phù hợp. Alli Kushner, người khởi xướng trào lưu “loud living”, đã đề xuất một lối sống mới: thành công không phải là làm nhiều hơn, mà là sống rõ ràng hơn, có chủ đích hơn.

Dưới đây là những nguyên tắc của “loud living” - bí quyết giúp chuyển hóa từ một cuộc sống “kiệt sức” sang “bền vững”.

Tái định nghĩa thành công theo cách của bạn

Thành công không còn được đo bằng lương thưởng hay danh hiệu, mà bằng việc bạn có còn sức để tận hưởng những điều quan trọng: một bữa tối trọn vẹn với gia đình, một đêm ngủ đủ giấc, hay đơn giản là thời gian yên tĩnh cho bản thân. Kushner khuyến khích bạn tự hỏi: Mình có đang hoàn thành công việc mà không đánh đổi sức khỏe hay các mối quan hệ không?

Thành công cá nhân hóa không làm giảm tham vọng – ngược lại, nó giúp bạn tập trung, làm việc có mục tiêu và lý do rõ ràng để bảo vệ năng lượng của mình khỏi những kỳ vọng áp đặt.

Sắp lịch có chủ đích, thay vì chỉ ghi “bận”

Nhiều người, trong đó có Kushner, từng dùng từ “busy” để né tránh yêu cầu hoặc tạo cảm giác bận rộn. Nhưng “bận” không nói lên được bạn đang ưu tiên điều gì. Thay vào đó, hãy ghi cụ thể như "làm việc tập trung", "đón con", "nghỉ trưa" hay "suy nghĩ chiến lược". Việc này không chỉ giúp bạn kiểm soát thời gian tốt hơn, mà còn truyền đi thông điệp rằng mọi hoạt động, từ họp hành đến nghỉ ngơi, đều có giá trị.

Khi bạn làm rõ được cách mình phân bổ thời gian, đồng nghiệp và cấp trên cũng sẽ hiểu, tôn trọng và phối hợp hiệu quả hơn.

Thiết lập những “nguyên tắc không thể thương lượng”

Bạn có thể thấy ngại ngần khi nói: “Tôi không thể họp trước 9 giờ vì đưa con đi học” hay “Tôi cần kết thúc công việc lúc 18 giờ để dành thời gian cho gia đình”. Nhưng việc xác lập những giới hạn này không khiến bạn kém chuyên nghiệp mà cho thấy bạn hiểu rõ điều gì giúp mình duy trì sự bền bỉ lâu dài.

Rõ ràng và nhất quán về những nguyên tắc cá nhân sẽ giúp bạn tránh hiểu lầm, căng thẳng ngầm và làm gương cho một môi trường làm việc lành mạnh hơn.

“Bật chế độ vắng mặt” ngay cả khi không đi nghỉ

Không cần chờ đến kỳ nghỉ chính thức, bạn hoàn toàn có thể sử dụng tính năng Out of Office (OOO) cho những thời điểm cần hồi phục, chẳng hạn như khi chăm con ốm, khi quá tải tinh thần hoặc chỉ đơn giản là cần một buổi chiều tĩnh lặng. Kushner đã áp dụng điều này và ngạc nhiên khi nhận được sự cảm thông thay vì phán xét.

Hành động nhỏ này góp phần bình thường hóa việc nghỉ ngơi và giúp mọi người hiểu rằng: sự hồi phục là thiết yếu – không phải đặc quyền.

Đặt những câu hỏi “khó” với bản thân và đồng nghiệp

Thay vì áp đặt chính sách từ trên xuống, Kushner gợi ý bắt đầu bằng những câu hỏi chân thành: Thời gian nào trong ngày bạn sáng tạo nhất? Bạn không muốn bỏ lỡ điều gì trong tuần - một buổi tập yoga, bữa tối với gia đình, hay thời gian đọc sách? Những dữ liệu tưởng như nhỏ nhặt này lại giúp cả nhóm phối hợp tốt hơn và xây dựng văn hóa làm việc dựa trên sự đồng cảm.

Khi bạn nhìn nhận đồng nghiệp như những con người toàn diện, chứ không chỉ là những “chức danh”, hiệu suất không giảm đi, mà sự gắn kết và thấu hiểu sẽ tăng lên rõ rệt.

Học cách nói “không” mà không thấy áy náy

Trong văn hóa “hustle” (văn hoá làm việc vội vã, coi trọng số lượng hơn chất lượng), từ chối thường bị gắn với sự yếu đuối. Kushner từng cảm thấy tội lỗi mỗi khi đặt ra giới hạn, nhưng dần nhận ra: từ chối đúng lúc là cách bạn giữ gìn chất lượng công việc và bảo vệ chính mình.

Một câu trả lời rõ ràng và chuyên nghiệp như: “Hiện tại tôi không thể nhận thêm việc, nhưng có thể xem xét lại vào thứ ba tuần sau” hiệu quả hơn rất nhiều so với việc ôm đồm rồi kiệt sức.

“Loud living” không phải là sống ồn ào, mà là sống có ý thức, rõ ràng và đầy chủ đích. Đó là lời khẳng định: tôi chọn sống theo điều gì thực sự có ý nghĩa và tôi không cần xin lỗi vì điều đó.

“Từ chối kiệt sức” – chiến thuật mới của gen Z để sống thật, làm việc hiệu quả - 2 — “Loud living” không phải là sống ồn ào, mà là sống có ý thức, rõ ràng và đầy chủ đích (Minh họa: shrm.org).

Tương lai của công việc: Ranh giới rõ ràng, hy sinh giảm bớt

Bạn có biết rằng “cân bằng công việc - cuộc sống” không còn là tiêu chuẩn duy nhất mà chúng ta hướng tới nữa? Thay vì cố gắng chia tách rạch ròi giữa công việc và cuộc sống cá nhân, xu hướng hiện nay là “hòa hợp công việc - cuộc sống”, tức là sự nghiệp và cuộc sống có thể cùng tồn tại, hỗ trợ và thích nghi với nhau một cách linh hoạt hơn.

Dù không phải công việc nào cũng cho phép bạn làm việc ở bất cứ đâu hay bất cứ lúc nào, ngay cả những nghề cần phải có mặt đúng giờ hoặc làm theo ca kíp vẫn có thể xây dựng sự minh bạch trong giao tiếp. Khi mỗi người biết rõ giới hạn, năng lực và ưu tiên của bản thân, cả nhóm sẽ vận hành suôn sẻ và hiểu nhau hơn. Không cần phải hoàn hảo, chỉ cần thành thật và rõ ràng thôi!

Khác với suy nghĩ “loud living” là một đặc quyền xa xỉ, thực tế đây là một công cụ giúp chúng ta làm việc hiệu quả hơn và sống trọn vẹn hơn trong thế giới luôn thay đổi. Thay vì xem những ranh giới giữa công việc và cuộc sống là rào cản, hãy coi đó là những chiếc la bàn dẫn đường giúp bạn tiến bước vững chắc, bền bỉ và vui vẻ.

Đã đến lúc thôi chịu đựng âm thầm và kiệt sức. Hãy “sống lớn tiếng”, tạo ra một tương lai công việc vừa nhân văn, vừa hiệu quả, để mỗi người đều có thể thành công mà không mất đi chính mình.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/tu-choi-kiet-suc-chien-thuat-moi-cua-gen-z-de-song-that-lam-viec-hieu-qua-20250529113942648.htm