Phụ huynh mua SGK chuẩn bị năm học mới cho con - Ảnh: NHƯ HÙNG
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" được giới chuyên gia đánh giá là một bước tiến lớn trong công tác xây dựng chương trình, biên soạn SGK tiệm cận với chuẩn mực quốc tế.
Trước đó ngay từ năm 2011, đề án "Đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông sau năm 2015" cũng đã là chủ đề nóng của cuộc tranh luận giữa hai chủ trương "một chương trình, một bộ SGK" hay "một chương trình, nhiều bộ SGK". Thật may, chủ trương "một chương trình, nhiều bộ SGK" đã thắng, được Quốc hội thông qua và hiện thực hóa trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Mọi việc tưởng đã an bài nhưng...
Tiết kiệm hay mất vệ sinh?
Cho đến nay vấn đề tiết kiệm trong làm SGK đến chủ yếu từ lập luận: một bộ SGK dùng chung, lâu dài thì có thể dùng năm này qua năm khác. Anh truyền cho em, khóa trước truyền cho khóa sau, hàng xóm có thể cho nhau nếu không sử dụng.
Đó chính là hình ảnh của "ngày xưa yêu dấu" khi anh em trong nhà chia nhau củ sắn củ khoai. Đó là hình ảnh đẹp, nhưng liệu có còn phù hợp?
Ngày đó mỗi gia đình đều sinh rất nhiều con. Kinh tế lại nghèo. Việc dùng lại SGK được nhiều gia đình lựa chọn. Tất nhiên ở thế cực chẳng đã vì chẳng học sinh nào muốn học lại sách cũ.
Nhưng nay tỉ lệ sinh của Việt Nam đã rất thấp. Kinh tế cũng đã tốt lên rất nhiều. Các gia đình đã đầu tư giáo dục cho con em mình rất nhiều. Trong đó đầu tư mua SGK là khoản đầu tư rất nhỏ, nếu không muốn nói là nhỏ nhất trong các khoản đầu tư về giáo dục.
Ở các nước phát triển, SGK được làm rất đẹp, in màu và có nhiều tranh minh họa sống động để kích thích sự tò mò và ham học. Sách lại còn phải mới, đảm bảo vệ sinh thì mới phù hợp cho học sinh sử dụng. Dù có đắt hơn chút ít so với sách thông thường nhưng đó là khoản đầu tư xứng đáng.
Còn chúng ta lại tìm lý do tiết kiệm để con em mình học sách đã qua sử dụng, tất nhiên là cũ và mất vệ sinh, để làm cho trẻ mất hứng và chán nản ngay khi cầm trên tay những cuốn sách này(?!).
Suy cho cùng, mọi trẻ em đều được quyền học SGK mới mỗi năm. Vì thế việc tiết kiệm hay không sẽ nằm chủ yếu ở giá SGK thay vì dùng lại SGK. Mà về giá SGK thì sẽ do quy luật thị trường và sự điều tiết của Nhà nước quyết định. Về nguyên tắc, khi có nhiều bộ SGK cạnh tranh cùng nhau thì giá sẽ giảm, do đó sẽ tiết kiệm hơn cho xã hội.
Vì thế, vì lý do tiết kiệm mà quay lại với chủ trương một bộ SGK thì vô hình trung tạo ra độc quyền SGK và giá sách có thể sẽ bị đẩy lên như mọi mô hình độc quyền kinh tế khác.
Lãng phí lớn nhất
Thường thì chúng ta thích nói chuyện tiết kiệm mà ít khi để ý đến lãng phí. Muốn biết một bộ SGK có thực sự tiết kiệm không, thử bàn đến chuyện lãng phí trong giáo dục.
Sau nhiều năm trải nghiệm trực tiếp giáo dục phổ thông, cả trong gia đình và trường học, tôi thấy các lãng phí lớn nhất trong giáo dục không nằm ở SGK hay cơ sở vật chất.
Vậy các lãng phí lớn trong giáo dục là gì? Theo tôi, đó là: lãng phí tâm trí, lãng phí thời gian học tập, và lãng phí cơ hội trưởng thành. Trong đó lãng phí tâm trí là lãng phí lớn nhất. Lớn hơn lãng phí tiền bạc rất nhiều lần.
Nếu làm cho trẻ chán học, không thích đến trường, cầm cuốn SGK lên không thấy tò mò, hứng thú thì tâm trí của trẻ sẽ không để tâm vào việc học. Cộng hưởng với phương pháp giáo dục kiểu truyền đạt một chiều, những tháng ngày đến trường của trẻ sẽ là cực hình. Trẻ ngồi trong lớp, cầm sách trên tay mà tâm trí để đâu đâu.
Không chỉ vậy, khi trẻ không chú tâm vào việc học, tâm trí trẻ sẽ bị xâm hại bởi đủ loại thông tin trên mạng xã hội. Khi đó tâm trí trẻ sẽ bị suy thoái, thậm chí "thối não", vì cỏ dại đã mọc hoang và phá vỡ trật tự tinh thần trong tâm trí trẻ. Đó mới là lãng phí lớn nhất trong giáo dục.
Lãng phí thứ hai là lãng phí thời gian. Trẻ đi học mười mấy năm vẫn không biết học để làm gì, không có động lực tự thân trong việc học nên thời gian đi học bị lãng phí rất nhiều.
Vì thế sách mới, sách đẹp giúp trẻ hào hứng trong việc học mới là tiết kiệm, cả tâm trí và thời gian.
Ngay cả với việc nhỏ như sử dụng SGK, nếu trẻ được quyền làm bài tập trực tiếp vào trong sách thì sẽ tiết kiệm được thời gian hơn so với việc viết ra vở rất nhiều. Với giá một bộ SGK khoảng 300.000 đồng như hiện giờ, chỉ cần trẻ tiết kiệm được 3-5 phút mỗi ngày nếu được quyền làm bài trực tiếp vào sách thì cũng đã trị giá hơn bộ SGK nếu quy đổi thành tiền.
Lãng phí tiếp theo là lãng phí cơ hội để trưởng thành. Không chỉ cho một trẻ mà cho toàn bộ xã hội nếu xét theo thống kê. Rõ ràng khi có nhiều bộ SGK, sử dụng nhiều chất liệu khác nhau thì cơ hội để địa phương hóa, cá nhân hóa trong giáo dục sẽ tăng lên. Số trải nghiệm của trẻ nhỏ với chương trình giáo dục, xét trên phạm vi toàn xã hội, sẽ tăng lên.
Vì những lý do đó, khi nói câu chuyện tiết kiệm trong việc làm SGK, tôi cho rằng sẽ thỏa đáng hơn nhiều khi xét đến cả yếu tố lãng phí, vệ sinh thay vì chỉ vin những lý do thuần kinh tế và một ước vọng kiểu "bao giờ cho đến ngày xưa".
Khi đó có thể chúng ta sẽ thấy chính việc trở lại với chủ trương một bộ SGK mới là lãng phí. Ít nhất cũng thể hiện ở kinh phí xây dựng lại bộ SGK này, sau đó là tâm trí và thời gian của toàn xã hội.
Khuyến khích giáo viên
Để tăng cơ hội học tập và trưởng thành cho học sinh, cần thiết phải khuyến khích giáo viên sử dụng nhiều bộ SGK, nhiều loại tài liệu khác nhau đến từ nhiều chương trình giáo dục tiên tiến trên thế giới, miễn là không xung đột với chương trình giáo dục quốc gia để đưa vào làm tài liệu giảng dạy.
Nguồn: https://tuoitre.vn/vu-mot-chuong-trinh-nhieu-bo-sach-giao-khoa-nhin-duoi-goc-do-lang-phi-20250818105603525.htm
Bình luận (0)