Đền Thái Vi - “Chứng nhân” lịch sử, văn hoá giữa núi rừng Tràng An

Đền Thái Vi - “Chứng nhân” lịch sử, văn hoá giữa núi rừng Tràng An - ảnh 1

Toàn cảnh đền Thái Vi giữa núi rừng Quần thể danh thắng Tràng An

Đền Thái Vi thuộc thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, thành phố Hoa Lư (nay là phường Nam Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình). Đền nằm giữa không gian cảnh quan sơn thủy hữu tình trong khu rừng Ô Lâm xưa. Bao quanh đền là các dãy núi đá vôi trùng trùng điệp điệp, phía bên phải đền có dòng sông Ngô Đồng uốn khúc, bên trái có ngọn núi Cối Lĩnh, sau lưng là dãy núi Cấm Sơn hùng vĩ.

Đền Thái Vi quay hướng Nam, phía trước của đền có giếng ngọc hình tròn được dựng bằng những phiến đá xanh nguyên khối, nước trong vắt quanh năm. Bao che khuôn viên đền là tường xây bằng đá hộc. Nghi môn đền được xây bằng đá, hai bên có đôi ngựa bằng đá nguyên khối lớn đứng chầu. Sau nghi môn có các công trình nằm đối xứng qua trục thần đạo: Hồ nước hình chữ nhật, gác chuông – gác trống ở hai bên và đền chính nằm ở trung tâm.

Đền Thái Vi - “Chứng nhân” lịch sử, văn hoá giữa núi rừng Tràng An - ảnh 2

Đền Thái Vi có kết cấu bởi đá nguyên khối và gỗ được chạm trổ tinh xảo

Đại diện lãnh đạo Phòng Di sản văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Ninh Bình cho biết: Sau khi vua Trần Thái Tông nhường ngôi đã vân du đến An Khang. Ông thấy ở đây núi non hùng vĩ, nhiều hang động cùng dòng sông Ngô Đồng uốn khúc như dải lụa chảy vào hang núi nên bất ngờ bởi vẻ đẹp tự nhiên nơi đây.

Vì vậy, vua Trần Thái Tông cho dựng một am nhỏ trong hang Cả nhưng vì địa thế hẹp, không thuận tiện đi lại nên đã chọn mảnh đất rộng rãi ở ngoài phía Nam động, có địa thế đẹp, cây cối tốt tươi, thế đất hình rồng để dựng am tu luyện và đặt tên là am Thái Vi.

Ban đầu dân cư còn thưa thớt, ở thành các chòm, xóm nên gọi là Ô Lâm, ông đã chiêu dân lập ấp, khuyến khích nhân dân khai khẩn đất hoang, phát triển canh nông. Sau khi Trần Thái Tông mất, con trưởng của ông là vua Trần Thánh Tông đã cho đắp thần tượng để phụng thờ ở đền Thái Vi, cấp tiền, ruộng đất để khói nhang cúng tế, đặt thành lệ nước.

Cụ Chu Văn Thim (86 tuổi) thủ nhang đền Thái Vi chia sẻ: Đền chính được cấu tạo bởi ba cung: cung Đệ Nhất, cung Đệ Nhị, cung Đệ Tam với 28 cột đá cao 3,2m (trong đó 22 cột đá vuông, 6 cột đá tròn). Điều đặc biệt là toàn bộ các thành phần kiến trúc của đền chính hầu như được làm bằng đá, chỉ có kết cấu đỡ mái được làm bằng gỗ. Tất cả các cột đá này được các nghệ nhân xưa chạm đục tứ linh, long cuốn thủy cực, long chầu… cực kỳ tinh xảo và đẹp mắt.

Trên các cột trụ đá, mặt trước chạm câu đối bằng chữ Hán, mặt sau chạm rồng, mây, phượng, lân… Hình rồng lớn là đề tài trang trí chủ đạo trên cột. Rồng được chạm nổi với đầu lớn, quay chầu vào trong, thân có vẩy, uốn khúc chạy dọc theo chiều dài của cột, trên thân có nhiều mây ám.

Đền Thái Vi - “Chứng nhân” lịch sử, văn hoá giữa núi rừng Tràng An - ảnh 3

Cụ Chu Văn Thim, thủ nhang đền Thái Vi chia sẻ về những nét độc đáo của đền

Cung Đệ Tam có kiến trúc 5 gian, cung Đệ Nhị có 3 gian, cung Đệ Nhất có 5 gian, 2 tầng 4 mái, xây hồi bít đốc. Giữa cung Đệ Nhị và cung Đệ Nhất được ngăn cách bằng vách đá và thiết kế 3 cánh cửa. Trên cửa có phiến đá nguyên khối chạm khắc rồng chầu mặt trời, phượng hàm thư rất nổi bật.

Trong khuôn viên đền có gác chuông được xây dựng dưới thời vua Duy Tân. Gác chuông có kiến trúc 2 tầng 8 mái với 32 cột gỗ. Hệ thống đỡ các mái gồm cột, xà, bẩy đều được làm bằng gỗ lim.

Ngoài giá trị đặc biệt về lịch sử, di sản văn hóa phi vật thể, không gian cảnh quan kiến trúc, đền Thái Vi còn lưu giữ được nhiều hiện vật có giá trị như ngựa đá, bia đá, chuông… Đền Thái Vi không chỉ là căn cứ kháng chiến của quân dân Đại Việt chống quân Nguyên – Mông ở thế kỷ XIII mà trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp còn là nơi cất giấu vũ khí của quân dân ta. Đền đã được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng di tích lịch sử – nghệ thuật cấp quốc gia năm 1994.

Đền gắn liền với lịch sử nhà Trần, thờ vua Trần Thái Tông, Hiển Từ Thuận Thiện Hoàng hậu, vua Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông cùng các vị tướng lĩnh tài ba nhà Trần là Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và Chiêu Minh Đại Vương Trần Quang Khải.

Đền Thái Vi nằm trong Quần thể danh thắng Tràng An, Tam Cốc – Bích Động thuộc vùng đất Cố đô Hoa Lư lịch sử. Ngôi đền nằm trọn trong sự bao bọc của không gian núi rừng hùng vĩ, là nét trầm mặc nổi bật trên cánh đồng lúa bát ngát. Đây là nốt son có giá trị lịch sử, văn hoá, tạo nên một quần thể di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh đặc biệt cho khu vực này và thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế.

Nguồn:https://baovanhoa.vn/van-hoa/den-thai-vi-chung-nhan-lich-su-van-hoa-giua-nui-rung-trang-an-149928.html