Công nghiệp hỗ trợ: Trợ lực giúp rút ngắn khoảng cách công nghệ

Việc ứng dụng công nghệ cao, hiện đại trong ngành công nghiệp hỗ trợ là yếu tố then chốt nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu thị trường.

Ông Phạm Văn Quân: Để phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ. Điều này bao gồm việc nâng cao năng lực, cải thiện sức cạnh tranh của doanh nghiệp, cũng như thu hút đầu tư vào các dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ sử dụng công nghệ hiện đại.  

Những năm qua, nhiều doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam đã và đang cải thiện năng lực sản xuất và tham gia được vào chuỗi sản xuất toàn cầu. Công nghệ IoT và AI đang ngày càng được ứng dụng rộng rãi hơn trong ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam, giúp tăng năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm và tối ưu hóa chi phí sản xuất.

Mặc dù vậy, theo khảo sát ở lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, trên 30% doanh nghiệp còn vận hành hoàn toàn bằng thiết bị điều khiển thủ công, hơn 50% đã có thiết bị bán tự động, nhưng chưa đến 10% doanh nghiệp sử dụng robot trong dây chuyền sản xuất. Mức độ khác nhau về công nghệ thể hiện rất rõ giữa các nhà cung ứng cấp 1 và cấp 2, 3 của các doanh nghiệp FDI như Samsung, Toyota….

Trước làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam không chỉ cần nâng cấp máy móc, mà còn phải chuẩn hóa toàn bộ quy trình sản xuất, minh bạch chuỗi cung ứng và nâng tầm năng lực quản trị theo chuẩn quốc tế. Việc ứng dụng công nghệ cao, hiện đại trong ngành là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

Nhằm trợ lực cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt, mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ (có hiệu lực từ ngày 1/9/2025). Văn bản mới được đánh giá là bước điều chỉnh quan trọng sau gần một thập kỷ, giúp khơi thông nguồn lực cho doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nghị định nêu rõ: Hỗ trợ tối đa 50% kinh phí đầu tư máy móc thiết bị, sản phẩm mẫu, thiết kế, phần mềm, đào tạo, thuê chuyên gia tư vấn, sáng chế, chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ, sở hữu công nghiệp, kiểm định kết quả đối với các dự án hợp tác nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp và tổ chức khoa học và công nghệ; hỗ trợ tối đa 70% kinh phí triển khai các hoạt động, nhiệm vụ nhằm nâng cao chất lượng, số lượng các chuyên gia, đơn vị tư vấn trong lĩnh vực ứng dụng và chuyển giao công nghệ.

Tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ để sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc Danh mục sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển được hưởng các ưu đãi, hỗ trợ từ: Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia, Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao, các ưu đãi, hỗ trợ về chuyển giao công nghệ và các ưu đãi, hỗ trợ khác theo quy định hiện hành.

Đồng thời, hỗ trợ nghiên cứu phát triển, mua bán, ứng dụng chuyển giao và đổi mới công nghệ trong sản xuất thử nghiệm linh kiện, phụ tùng và vật liệu; nghiên cứu, sản xuất các nguyên liệu, vật liệu cơ bản, cần thiết để phục vụ sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ với mức hỗ trợ tối đa 50% kinh phí.

Dự án xây dựng cơ sở, trung tâm nghiên cứu và phát triển phục vụ sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ được hưởng các ưu đãi miễn, giảm tiền thuê đất theo quy định pháp luật về đất đai; được hỗ trợ kinh phí đầu tư trang thiết bị nghiên cứu từ Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ.

Ông Phạm Văn Quân: Hàng năm, Cục Công nghiệp đã triển khai Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ thông qua các đề án với hàng loạt các hoạt động hỗ trợ hữu ích cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ.

Ví dụ như: Hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ kết nối, trở thành nhà cung ứng sản phẩm cho khách hàng trong và ngoài nước, xúc tiến đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ; hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản lý đáp ứng yêu cầu của các chuỗi sản xuất toàn cầu trong quản trị doanh nghiệp, quản trị sản xuất; hỗ trợ đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của các ngành sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ; hỗ trợ nghiên cứu phát triển, ứng dụng chuyển giao và đổi mới công nghệ trong sản xuất thử nghiệm linh kiện, phụ tùng, nguyên liệu và vật liệu; xây dựng và vận hành trang thông tin về công nghiệp hỗ trợ.

Sau khi tham gia các hoạt động hỗ trợ của Chương trình, các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thực sự đã có sự thay đổi, chuyển mình theo chiều hướng tích cực, có khả năng tăng năng suất và hiệu suất sản xuất đồng thời cắt giảm chi phí, tiết kiệm nguồn lực, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp cũng như mở ra nhiều cơ hội tìm kiếm khách hàng, đối tác tiềm năng mới...

Các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ đổi mới, cải tiến công nghệ thuộc Chương trình đã đem lại hiệu quả thiết thực cho các doanh nghiệp được chuyển giao như: Tạo ra sản phẩm mới, tăng sản lượng cho doanh nghiệp; tiết kiệm được nguyên vật liệu, điện, nước; giảm tỷ lệ sản phẩm lỗi, hỏng; nâng cao năng suất lao động… dẫn tới giảm giá thành và tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp; tăng khă năng cạnh tranh của sản phẩm với các nước trong khu vực và thế giới nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, hướng tới tăng tỷ lệ nội địa hóa.

Song, tôi cho rằng, cần có chính sách ưu đãi đặc thù để khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nhất là trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ. Bộ Công Thương thời gian qua đã và đang nghiên cứu ban hành thêm các chính sách ưu đãi, hỗ trợ dành riêng cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ.

Cụ thể, đề xuất xây dựng các gói ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu thiết bị, hỗ trợ tín dụng lãi suất thấp cho dự án đổi mới máy móc, tự động hóa dây chuyền. Bên cạnh đó, Bộ cũng phối hợp thúc đẩy hình thành các quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ, khuyến khích doanh nghiệp nhỏ và vừa mạnh dạn ứng dụng khoa học và công nghệ hiện đại.

Đồng thời, nhằm thúc đẩy chuyển giao công nghệ và liên kết chuỗi cung ứng, Cục Công nghiệp đã và đang triển khai các chương trình kết nối doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI trong các ngành ô tô, điện tử. Ví dụ, thông qua Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ, nhiều hội chợ kết nối cung cầu, ngày hội tìm kiếm nhà cung ứng được tổ chức, giúp các hãng lớn như Toyota, Samsung, LG, Canon... tìm được các nhà cung ứng phù hợp.

Một điển hình thành công trong liên kết FDI - doanh nghiệp nội địa là chương trình hợp tác với Samsung Việt Nam. Từ năm 2015 đến nay, Bộ Công Thương phối hợp cùng Samsung triển khai chương trình tư vấn cải tiến cho doanh nghiệp Việt.

Kết quả, đã có 379 doanh nghiệp Việt được Samsung trực tiếp tư vấn nâng cao năng lực cạnh tranh. Samsung còn đào tạo được khoảng 400 chuyên gia tư vấn người Việt - đây chính là đội ngũ sau đó đi khắp các nhà máy trong nước để tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp cải tiến theo chuẩn mực của Samsung. Nhờ các nỗ lực này, số lượng nhà cung ứng cấp 1, 2 của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu của Samsung đã tăng từ 25 doanh nghiệp năm 2014 lên hơn 300 doanh nghiệp năm 2025 (gấp hơn 10 lần).

Đặc biệt, từ năm 2022, Samsung đưa chuyên gia từ Hàn Quốc sang chuyển giao công nghệ về nhà máy thông minh cho doanh nghiệp Việt tại cả miền Bắc và miền Nam. Đây là ví dụ tiêu biểu cho thấy chuyển giao công nghệ qua FDI có thể giúp doanh nghiệp nội địa nhanh chóng tiếp cận công nghệ hiện đại.

Mặt khác, tăng cường hợp tác quốc tế và triển khai các dự án hỗ trợ kỹ thuật: Xây dựng các trung tâm như Trung tâm tư vấn và giải pháp công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VITASK), Trung tâm Hỗ trợ Phát triển Công nghiệp IDC, Trung tâm Kỹ thuật hỗ trợ phát triển công nghiệp khu vực phía Nam (IDCS)… Cục Công nghiệp đã triển khai xây dựng mô hình này cách đây gần 10 năm theo đúng tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW.

Bộ Công Thương đang đẩy nhanh xây dựng 2 Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp (phía Bắc tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc - Hà Nội và phía Nam tại TP. Hồ Chí Minh). Đây là các trung tâm kỹ thuật được trang bị máy móc, phòng thí nghiệm hiện đại, có chức năng hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu phát triển sản phẩm, kiểm nghiệm, đo lường, chuyển giao công nghệ mới. Khi đi vào hoạt động, các trung tâm này sẽ là “bà đỡ” về mặt kỹ thuật cho doanh nghiệp trong nước, đặc biệt doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, giúp họ thử nghiệm và áp dụng công nghệ tiên tiến với chi phí thấp.

Đơn cử, dự án VITASK đã được thành lập với sự hỗ trợ của Chính phủ Hàn Quốc, tập trung nâng cao năng lực cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực ô tô và điện - điện tử. Từ 2020 đến 2023, VITASK đã đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật cho hơn 100 doanh nghiệp Việt thông qua các khóa huấn luyện, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về thiết kế khuôn mẫu, quy trình sản xuất tiên tiến.

Cục Công nghiệp coi trọng việc huy động nguồn lực quốc tế (vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý) thông qua các dự án, sáng kiến hợp tác. Hiện nay, Cục đang là đầu mối triển khai một số dự án hợp tác với các đối tác như: Hàn Quốc, Nhật Bản, Ngân hàng Thế giới (World Bank), UNIDO... Kết quả cho thấy nhiều doanh nghiệp sau khi được tư vấn đã giảm đáng kể lỗi sai hỏng và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Các chương trình hợp tác với Tập đoàn Samsung cũng đang được đẩy mạnh: Ngoài tư vấn cải tiến, từ năm 2021, hai bên triển khai dự án đào tạo 200 kỹ thuật viên khuôn mẫu cho Việt Nam; năm 2022-2023 phối hợp hỗ trợ 50 doanh nghiệp thí điểm áp dụng mô hình nhà máy thông minh.

Cục cũng đã làm việc với JICA (Nhật Bản) trong dự án nâng cao năng suất chất lượng cho doanh nghiệp chế tạo, và với một số đối tác châu Âu về dự án sản xuất sạch hơn, sản xuất xanh… Các hợp tác quốc tế này không chỉ mang lại nguồn lực tài chính và chuyên gia mà còn góp phần tiếp nhận chuyển giao công nghệ một cách hiệu quả, giúp doanh nghiệp Việt rút ngắn khoảng cách công nghệ so với khu vực.

Ông Phạm Văn Quân: Phát triển nguồn nhân lực là một vấn đề rất quan trọng trong sự phát triển của ngành công nghiệp hỗ trợ và ngành công nghiệp. Việt Nam đang trong giai đoạn dân số vàng với khoảng 54% dân số ở độ tuổi lao động, trong đó lực lượng lao động rất trẻ và dồi dào.

Tuy nhiên, nguồn nhân lực có trình độ kỹ thuật, có tay nghề cao hiện nay còn hạn chế cả về số lượng và trình độ, là trở ngại lớn của nhiều doanh nghiệp hoạt động trong ngành như cơ khí, chế biến chế tạo, thiết bị linh phụ kiện điện, điện tử..., đặc biệt trong bối cảnh hội nhập, cạnh tranh khi tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, cũng như nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị.

Trước tình hình đó, trong thời gian qua, Cục Công nghiệp đã phối hợp cùng Samsung và các tập đoàn lớn tổ chức những khóa huấn luyện cho đội ngũ quản lý cấp trung của doanh nghiệp công nghiệp. Mục tiêu là đào tạo các nhà quản lý hiểu biết về sản xuất thông minh, qua đó dẫn dắt doanh nghiệp triển khai chuyển đổi số một cách bài bản.

Đồng thời, thông qua các trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp, Bộ Công Thương đã mở nhiều lớp tập huấn kỹ sư về khuôn mẫu, cơ khí chính xác, tự động hóa... Đây là những lĩnh vực mà doanh nghiệp cơ khí, ô tô, điện tử đang rất thiếu nhân lực chất lượng cao.

Chính phủ đặt mục tiêu mang tầm chiến lược: Đào tạo 100.000 kỹ sư trong các lĩnh vực bán dẫn, AI và công nghệ cao khác trong những năm tới.

Cục Công nghiệp cũng đang xây dựng chương trình kết nối hệ thống các trường đại học, cao đẳng thuộc Bộ (30 trường) với các doanh nghiệp để gắn nghiên cứu với đào tạo và hướng đến sản xuất. Nguồn nhân lực đào tạo theo đặt hàng của doanh nghiệp, tiệm cận với nhu cầu của xã hội với tác phong, thái độ chuẩn mực.

 Xin cảm ơn ông!

Quỳnh Nga - Hồng Thịnh

Nguồn: https://congthuong.vn/cong-nghiep-ho-tro-tro-luc-giup-rut-ngan-khoang-cach-cong-nghe-414802.html