Dinh dưỡng học đường, chìa khóa cho nâng tầm vóc người Việt Nam

(Dân trí) - Bữa ăn học đường không chỉ là miếng no mỗi ngày. Từ kinh nghiệm của Nhật Bản, Đức, Liên minh châu Âu đến những mô hình điểm ở Việt Nam, điều này đang dần trở thành chiến lược đầu tư dài hạn cho một Việt Nam khỏe mạnh.

Ngày 14/8, Hội thảo khoa học quốc tế “Vì một Việt Nam khỏe mạnh – Vì tầm vóc Việt” do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp các Bộ: Y tế, Giáo dục và Đào tạo; Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức đã quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia dinh dưỡng, nhà khoa học trong và ngoài nước, cùng chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng dinh dưỡng học đường. Điểm chung trong các tham luận: Dinh dưỡng học đường không chỉ là chuyện bữa ăn ở trường, mà là chiến lược quốc gia, gắn với tương lai dân tộc.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu chỉ đạo tại hội thảo (Ảnh: T.T).

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương dự và phát biểu chỉ đạo hội thảo.

Bài học từ những quốc gia dẫn đầu

Thảo luận tại Hội thảo, Nhật Bản được nhắc đến như “hình mẫu vàng” trong cải thiện bữa ăn học đường. Gần một thế kỷ qua, từ lúc phải đối mặt với nạn đói sau chiến tranh đến giai đoạn dư thừa thực phẩm, Nhật Bản luôn duy trì chính sách dinh dưỡng độc lập, tách khỏi chính sách y tế và lương thực. Luật Bữa trưa Học đường (1954) và Luật Shokuiku (2006) đã biến bữa ăn trưa ở trường thành một phần của giáo dục toàn diện – nơi trẻ học cách ăn uống lành mạnh, trân trọng thực phẩm, hiểu về văn hóa ẩm thực và môi trường.

Chia sẻ câu chuyện ở châu Âu, Tiến sĩ Philipp Rösler – nguyên Phó Thủ tướng Đức – nhấn mạnh rằng khoảng 70% sự phát triển não bộ của trẻ diễn ra trước 5 tuổi, và thiếu hụt vi chất như sắt, i-ốt trong giai đoạn này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhận thức và khả năng học tập. Dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp phòng ngừa béo phì, tiểu đường mà còn thúc đẩy công bằng xã hội, đảm bảo mọi trẻ em có cơ hội phát triển bình đẳng.

Ông đặc biệt đề cao vai trò của sữa tươi – nguồn cung cấp canxi, phospho và protein chất lượng cao – giúp hình thành xương, phát triển trí tuệ, tăng cường trí nhớ và bảo vệ răng. Khuyến nghị của Hiệp hội Dinh dưỡng Đức: mỗi trẻ nên tiêu thụ 200–250g sữa hoặc sản phẩm từ sữa/ngày.

Nguyên Phó Thủ tướng Cộng hòa Liên bang Đức, TS Philipp Rosler phát biểu tại Hội thảo (Ảnh: T.T).

Tại Đức, Tiêu chuẩn chất lượng bữa ăn trường học (DGE) được áp dụng từ năm 2007, hướng dẫn thực đơn đa dạng, ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt, đạm nạc, hạn chế đường – muối và sử dụng chất béo có lợi cho sức khỏe. Thực hiện đúng tiêu chuẩn này giúp tăng 10% hiệu suất nhận thức, cải thiện mật độ xương và giảm nguy cơ béo phì khi thay thế đồ uống có đường bằng sữa.

Bên cạnh đó, chương trình “Sữa – Rau – Quả học đường” của Liên minh châu Âu hiện mang lại lợi ích cho hơn 20 triệu trẻ em/năm tại 27 quốc gia thành viên, với ngân sách 220,8 triệu euro (100 triệu euro cho sữa và 120,8 triệu euro cho rau quả). Sản phẩm được ưu tiên từ nguồn địa phương, theo mùa, kết hợp các hoạt động giáo dục trải nghiệm như thử nếm, tham quan nông trại, nhằm hình thành thói quen ăn uống lành mạnh và hiểu biết về thực phẩm bền vững.

Các chuyên gia quốc tế khác cũng mang tới những góc nhìn mới. GS. Vimal Karani (Anh) giới thiệu lĩnh vực dinh dưỡng học hệ gen – cá thể hóa chế độ ăn dựa trên đặc điểm di truyền – như một hướng tiếp cận tiềm năng để phòng ngừa béo phì và các bệnh chuyển hóa ngay từ môi trường học đường.

Thực tiễn và chính sách ở Việt Nam

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức, một chế độ dinh dưỡng cân đối, khoa học sẽ giúp trẻ em phát triển cao hơn, khỏe hơn, thông minh hơn; giúp thanh niên và người lao động có sức bền, nâng cao năng suất và hiệu quả công việc; giúp người cao tuổi duy trì sức khỏe, hạn chế bệnh tật. Ngược lại, thiếu hụt hoặc mất cân đối dinh dưỡng sẽ dẫn tới hệ lụy nghiêm trọng: trẻ em thấp còi, suy dinh dưỡng; người trưởng thành dễ mắc các bệnh mạn tính…

Bữa ăn học đường tại Trường Mầm non Sơn Ca (Ảnh: T.H.T).

Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm cải thiện tình trạng dinh dưỡng theo đặc thù từng đối tượng, địa phương, vùng miền, dân tộc. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận là “điểm sáng” về cải thiện dinh dưỡng.

Số liệu cho thấy, trong giai đoạn 2010–2020, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam 18 tuổi tăng đáng kể: nam tăng 3,7 cm, nữ tăng 2,6 cm. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi giảm từ hơn 30% xuống còn dưới 19,6%, tốc độ giảm nhanh hơn mức trung bình của khu vực Đông Nam Á.

Tuy nhiên, thách thức vẫn hiện hữu: ở vùng dân tộc thiểu số, tỷ lệ trẻ thấp còi còn trên 30% (gần gấp đôi mức trung bình toàn quốc); tại các đô thị lớn, tỷ lệ học sinh thừa cân, béo phì đã tăng gần gấp đôi trong một thập kỷ, vượt ngưỡng 20%.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Mai Thoa, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Văn hóa – Xã hội của Quốc hội, cho rằng hệ thống chính sách, pháp luật về dinh dưỡng học đường vẫn còn bất cập. Các văn bản quy phạm pháp luật trực tiếp điều chỉnh lĩnh vực này còn hiệu lực pháp lý chưa cao, chủ yếu dưới dạng hướng dẫn của bộ, ngành. Đến nay, chưa có một văn bản quy định toàn diện về dinh dưỡng học đường để triển khai thống nhất, đồng bộ; bộ tiêu chuẩn dinh dưỡng học đường quốc gia chưa được ban hành, dẫn tới thiếu cơ sở pháp lý vững chắc cho tổ chức và giám sát thực hiện. Ngoài ra, chính sách hỗ trợ trẻ em, học sinh vùng khó khăn và dân tộc thiểu số vẫn còn nhiều bất cập.

Hướng đi cho tương lai

Từ các tham luận tại hội thảo, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng: Để dinh dưỡng học đường trở thành nền tảng cho sức khỏe và trí tuệ thế hệ trẻ, Việt Nam cần, hoàn thiện khung pháp lý, chú trọng xây dựng Luật hoặc bộ tiêu chuẩn quốc gia về dinh dưỡng học đường, quy định rõ khẩu phần, chất lượng, an toàn thực phẩm, gắn với giáo dục thể chất.

Cùng với đó là mở rộng đối tượng thụ hưởng, từng bước phổ cập bữa ăn học đường đủ dinh dưỡng cho toàn bộ trẻ em, ưu tiên vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số.

Ngoài ra, cần thiết huy động nguồn lực xã hội, tạo cơ chế hợp tác công – tư, khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức cùng đầu tư. Qua đó góp phần tăng cường giáo dục và truyền thông, biến bữa ăn học đường thành “bài học” về sức khỏe, môi trường và văn hóa.

Các đại biểu tham dự hội thảo (Ảnh: T.T).

Phát biểu kết luận và chỉ đạo tại Hội thảo, ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, nhấn mạnh: Hội thảo là hoạt động thiết thực nhằm triển khai chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và định hướng của Tổng Bí thư Tô Lâm về xây dựng một Việt Nam khỏe mạnh, nơi mọi người dân được sống lâu, sống khỏe, sống lành mạnh và hạnh phúc; nguồn nhân lực đủ sức khỏe, thể chất, tinh thần, trí tuệ và đạo đức.

Để hiện thực hóa mục tiêu “Vì một Việt Nam khỏe mạnh - Vì tầm vóc Việt”, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa đề nghị sau hội thảo này, các bộ, ngành liên quan, các đại phương, nhất là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục quán triệt, nhận thức sâu sắc, toàn diện và triển khai đồng bộ các chủ trương, quyết sách chiến lược của Trung ương về xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Đặc biệt chú trọng quán triệt và tổ chức thực hiện hai Nghị quyết đã được Bộ Chính trị thông qua và chuẩn bị ban hành đó là: Nghị quyết về đột phá phát triển giáo dục quốc dân hiện đại; Nghị quyết về đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Đây là những nghị quyết nền tảng, tạo nên chỉnh thể thống nhất về tư duy và hành động nhằm thực hiện đột phát chiến lược về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao.

Nguồn: https://dantri.com.vn/suc-khoe/dinh-duong-hoc-duong-chia-khoa-cho-nang-tam-voc-nguoi-viet-nam-20250814185201427.htm