Đồng bằng sông Cửu Long cần làm gì để nắm bắt cơ hội, hóa giải thách thức?

Phát triển du lịch xanh là xu hướng tất yếu trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Với tài nguyên thiên nhiên đa dạng và tiềm năng du lịch phong phú, du lịch xanh không chỉ là cơ hội để các địa phương Đồng bằng sông Cửu Long hóa giải những thách thức từ biến đổi khí hậu, mà còn nâng tầm du lịch, phát triển bền vững ngành kinh tế tổng hợp này.

Nhiều ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu

Đề cập về tác động từ biến đổi khí hậu tới phát triển du lịch Đồng bằng sông Cửu Long, Tiến sỹ Đoàn Mạnh Cương (Trường Đại học Nguyễn Tất Thành) cho rằng biến đổi khí hậu và thiên tai là một trong những thách thức đối với du lịch xanh nước ta, trong đó có Đồng bằng sông Cửu Long. Tình trạng nước biển dâng, xâm nhập mặn và thời tiết cực đoan ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều điểm du lịch.

Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường (cũ) nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tại Đồng bằng sông Cửu Long, xâm nhập mặn và sụt lún đất làm giảm khoảng 30% diện tích đất canh tác, rừng ngập mặn trong vòng 10 năm trở lại đây, ảnh hưởng đến các tour du lịch sinh thái...

Đồng quan điểm, Tiến sỹ Phan Công Khanh (nguyên Giám đốc Học viện Chính trị khu vực IV, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) cũng cho rằng Đồng bằng sông Cửu Long Tây có nhiều sản phẩm du lịch đặc sắc mà ít nơi có được như tài nguyên sông nước, đồng ruộng, vườn cây, chợ nổi, rừng ngập nước, biển, đảo...

Tuy nhiên, lợi thế của đồng bằng nhiều thời điểm bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Một số nhà vườn, ruộng lúa ở các địa phương từng “điêu đứng,” thiệt hại vì đợt hạn hán nặng nề năm 2019. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và một số yếu tố khác cũng khiến nguồn nước suy giảm, giảm phù sa từ thượng nguồn sông Mekong.

Tỉnh Cà Mau, một địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long, có ba mặt giáp biển, địa hình thấp, hệ thống sông ngòi dày đặc, thường xuyên chịu ảnh hưởng của triều cường, sóng lớn, nước biển dâng, đặc biệt là biến đổi khí hậu và hạn hán kéo dài.

Thống kê của ngành chức năng tỉnh Cà Mau cho thấy tỉnh có tới hơn 460km bờ sông bị sạt lở, gần 84km bờ biển đang tiếp tục sạt lở với các mức độ khác nhau, ảnh hưởng đến hạ tầng thiết yếu, phát triển kinh tế-xã hội.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau, tỉnh có tiềm năng rất lớn để phát triển du lịch, nhất là du lịch sinh thái, với nhiều điểm đến nổi bật như Vườn quốc gia Mũi Cà Mau, Vườn quốc gia U Minh Hạ, khu bảo vệ cảnh quan cụm đảo Hòn Khoai, Hòn Đá Bạc, bãi biển Khai Long...

Tỉnh có khoảng 70% điểm du lịch đang hoạt động kết hợp giữa du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng, đưa du khách tham quan phong cảnh, trải nghiệm cuộc sống người dân địa phương.

Song, các hoạt động gắn với hệ sinh thái rừng ngập mặn, ngập ngọt rất dễ bị ảnh hưởng bởi các điều kiện thời tiết hay tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu như xâm nhập mặn, mưa bão, triều cường hay hạn hán, sạt lở...

Nhiều cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch, các di tích cũng bị ảnh hưởng, xuống cấp nhanh hơn do tác động của biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan.

Giải pháp đặc thù

Theo Tiến sỹ Đoàn Mạnh Cương, du lịch xanh không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là chiến lược quan trọng để phát triển bền vững, tận dụng tiềm năng thiên nhiên và văn hóa phong phú trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực từ đô thị hóa ngày càng tăng.

Thúc đẩy du lịch xanh, các địa phương cần triển khai giải pháp đồng bộ, từ nâng cấp hạ tầng, nâng cao nhận thức đến những cơ chế hỗ trợ và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Từng địa phương cần ưu tiên đầu tư các phương tiện giao thông thân thiện môi trường, giảm thiểu khí thải carbon và ô nhiễm tại các điểm du lịch.

Ao Bà Om - danh thắng quốc gia nổi tiếng ở Đồng bằng sông Cửu Long. (Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN)

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, nơi xâm nhập mặn thường xảy ra, Tiến sỹ Đoàn Mạnh Cương cho rằng chính quyền có thể đầu tư trồng rừng chắn sóng hoặc nghiên cứu, xây dựng các khu du lịch nổi, học tập từ Hà Lan với hệ thống nhà nổi tại Amsterdam. Cùng với đó, cơ quan quản lý cần khuyến khích các khách sạn, homestay áp dụng các tiêu chuẩn tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu chất thải.

Một giải pháp quan trọng nữa là các địa phương, doanh nghiệp xây dựng, phát triển nhiều tour du lịch thích ứng với biến đổi khí hậu, kết hợp tham quan với các hoạt động trồng rừng ngập mặn, thả giống thủy sản tại các vùng nước, góp phần phục hồi, tái tạo và phát triển các hệ sinh thái, gìn giữ môi trường.

Với góc nhìn từ thành phố Cần Thơ, quan tâm vấn đề bảo vệ tài nguyên du lịch là các di tích lịch sử, văn hóa trong bối cảnh biến đổi khí hậu, Thạc sỹ Đinh Thị Chinh (Đại học Cần Thơ) đề xuất biến đổi khí hậu đang gây những thách thức nghiêm trọng, đe dọa đến sự bền vững của các công trình lịch sử, văn hóa tại địa phương.

Việc bảo tồn các di sản văn hóa vật thể trước tác động của biến đổi khí hậu tại Cần Thơ là nhiệm vụ cấp thiết, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, cộng đồng và các chuyên gia, không chỉ để bảo vệ các di sản cho thế hệ tương lai, mà còn góp phần phát triển du lịch bền vững, giữ vững bản sắc văn hóa địa phương trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Theo Thạc sỹ Đinh Thị Chinh, một trong các giải pháp phù hợp là có thể xem xét đầu tư lắp đặt các trạm quan trắc tự động tại các di tích quan trọng, tập trung ở những khu vực chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu như bến Ninh Kiều, chùa Ông, nhà cổ Bình Thủy.

Các trạm này sẽ theo dõi liên tục các thông số môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, mực nước, chất lượng không khí. Dữ liệu thu thập được truyền về trung tâm xử lý thông tin trong thời gian thực, cho phép phản ứng nhanh chóng khi có dấu hiệu bất thường.

Cùng đó, việc áp dụng công nghệ tiên tiến như viễn thám, mô hình hóa 3D và một số công nghệ mới khác sẽ góp phần nâng cao khả năng đánh giá, dự báo tác động của biến đổi khí hậu, từ đó việc ra quyết định bảo tồn được kịp thời, hiệu quả./.