Vi nhựa có thực sự gây hại cho não bộ và sức khỏe con người?

Những mảnh nhựa siêu nhỏ gọi là vi nhựa (microplastics) đã được phát hiện tích tụ trong não người. Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết hiện vẫn chưa có đủ bằng chứng để kết luận liệu chúng có gây hại cho sức khỏe con người hay không.

Những hạt nhựa gần như vô hình này đã được tìm thấy ở khắp nơi, từ đỉnh núi cao đến đáy đại dương, trong không khí chúng ta hít thở và trong thực phẩm chúng ta tiêu thụ.

Chúng cũng đã được phát hiện len lỏi trong cơ thể con người, bao gồm phổi, tim, nhau thai và thậm chí xuyên qua hàng rào máu não.

Sự hiện diện ngày càng phổ biến của vi nhựa đã trở thành một vấn đề trọng tâm trong các nỗ lực xây dựng hiệp ước toàn cầu đầu tiên về ô nhiễm nhựa.

Ảnh hưởng của vi nhựa và cả nano nhựa (các hạt nhựa có kích thước còn nhỏ hơn) đối với sức khỏe con người vẫn chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, giới khoa học đang tích cực nghiên cứu để làm sáng tỏ lĩnh vực còn tương đối mới mẻ này.

Phát hiện vi nhựa trong mô não người

Nghiên cứu nổi bật nhất về vi nhựa trong não được công bố trên tạp chí Nature Medicine vào tháng Hai vừa qua.

Các nhà khoa học đã phân tích mô não của 28 người qua đời năm 2016 và 24 người qua đời năm 2024 tại bang New Mexico (Mỹ), và nhận thấy lượng vi nhựa trong các mẫu mô tăng theo thời gian.

Nghiên cứu đã thu hút sự chú ý toàn cầu khi tiến sỹ độc chất học Mỹ Matthew Campen, trưởng nhóm nghiên cứu, chia sẻ với truyền thông rằng lượng vi nhựa tìm thấy trong não tương đương với một chiếc muỗng nhựa tiêu chuẩn cho mỗi người.

Ông Campen cũng nói với Nature rằng nhóm nghiên cứu có thể tách ra khoảng 10 gram nhựa từ một bộ não người được hiến tặng tương đương với một cây bút màu sáp chưa sử dụng. Giới khoa học cảnh báo cần thận trọng.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đã lên tiếng kêu gọi cẩn trọng với kết luận từ nghiên cứu quy mô nhỏ này.

Các nhà khoa học đã phân tích mô não của 28 người qua đời năm 2016 và 24 người qua đời năm 2024 tại bang New Mexico (Mỹ), và nhận thấy lượng vi nhựa trong các mẫu mô tăng theo thời gian. (Nguồn: SCMP)

Tiến sỹ Theodore Henry, nhà độc chất học tại Đại học Heriot-Watt (Scotland), nhận định: “Dù đây là phát hiện thú vị, nhưng cần được diễn giải một cách thận trọng và chờ được xác minh độc lập.”

Ông nói thêm: “Hiện tại, những suy đoán về tác động tiềm tàng của các hạt nhựa đối với sức khỏe vượt xa bằng chứng khoa học hiện có.”

Giáo sư hóa học Oliver Jones tại Đại học RMIT (Australia) cũng đồng tình rằng chưa có đủ dữ liệu để đưa ra kết luận chắc chắn, kể cả với riêng khu vực New Mexico, chứ chưa nói đến trên toàn cầu.

Ông cho rằng việc cho rằng não người chứa nhiều vi nhựa hơn nước thải chưa xử lý là điều khó xảy ra. Ngoài ra, những người trong nghiên cứu đều không có vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trước khi qua đời, và chính nhóm nghiên cứu cũng thừa nhận không có đủ bằng chứng cho thấy vi nhựa gây hại.

“Ngay cả nếu và đây là một ‘nếu’ rất lớn - thực sự có vi nhựa trong não người, thì vẫn chưa có bằng chứng nào cho thấy chúng gây hại,” ông nói.

Bên cạnh đó, trang tin The Transmitter chuyên về khoa học thần kinh đã phát hiện một số hình ảnh trùng lặp trong nghiên cứu, song các chuyên gia cho rằng điều này không ảnh hưởng đến phát hiện chính.

Bằng chứng vẫn chưa đủ mạnh

Phần lớn các nghiên cứu về tác động của vi nhựa đối với sức khỏe con người hiện nay chỉ là nghiên cứu quan sát, tức không thể chứng minh quan hệ nhân-quả.

Một nghiên cứu dạng này, công bố trên New England Journal of Medicine vào năm 2024, phát hiện vi nhựa tích tụ trong mạch máu có liên quan đến nguy cơ cao bị đau tim, đột quỵ và tử vong ở những người mắc bệnh xơ vữa động mạch. Ngoài ra, một số thí nghiệm trên chuột cũng đã được thực hiện.

Nghiên cứu đăng trên Science Advances vào tháng Một năm nay phát hiện vi nhựa tồn tại trong não chuột.

Các nhà khoa học Trung Quốc cho biết vi nhựa có thể gây các cục máu đông hiếm gặp trong não chuột bằng cách cản trở tế bào, song họ cũng nhấn mạnh rằng chuột rất khác với con người.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong một đánh giá năm 2022 cũng kết luận rằng: “Chưa có đủ bằng chứng để xác định rõ rủi ro của vi nhựa đối với sức khỏe con người.”

Cần hành động trước khi quá muộn

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế kêu gọi áp dụng nguyên tắc phòng ngừa – tức nên hành động ngay cả khi chưa có bằng chứng tuyệt đối, nếu rủi ro tiềm ẩn đủ lớn.

Một báo cáo mới được công bố trong tuần này bởi Viện Y tế Toàn cầu Barcelona nêu rõ: “Các quyết định chính sách không thể chờ đợi cho đến khi có đầy đủ dữ liệu.”

Báo cáo nhấn mạnh: “Bằng cách hành động ngay từ bây giờ để giảm phơi nhiễm, cải thiện các phương pháp đánh giá rủi ro và ưu tiên các nhóm dân cư dễ tổn thương, chúng ta có thể giải quyết vấn đề cấp bách này trước khi nó leo thang thành khủng hoảng y tế công cộng toàn diện.”

Tính đến hiện tại, lượng nhựa mà thế giới sản xuất đã tăng gấp đôi kể từ năm 2000 và dự kiến sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2060 nếu không có biện pháp can thiệp./.

(Vietnam+)

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/vi-nhua-co-thuc-su-gay-hai-cho-nao-bo-va-suc-khoe-con-nguoi-post1054385.vnp