“Tiếp lửa” tình yêu di sản văn hóa phi vật thể

Từ tháng 9-2025, khi các chính sách mới của Chính phủ đối với nghệ nhân, chủ thể DSVHPVT có hiệu lực, các nghệ nhân, các mô hình câu lạc bộ (CLB), nhóm thực hành di sản không chỉ được hỗ trợ về vật chất, mà còn được tiếp thêm động lực để tiếp tục hành trình gìn giữ, "truyền lửa" cho thế hệ mai sau.

Giúp nghệ nhân “giữ lửa” nghề

Nghệ nhân dân gian Lê Văn Lợi (ngụ phường Trấn Biên) là một trong những gương mặt gắn bó với đờn ca tài tử Đồng Nai suốt 5 thập kỷ. Sinh ra trong một gia đình có truyền thống âm nhạc, ông sớm say mê tiếng đàn kìm, đàn cò, đàn sến và những điệu vọng cổ trữ tình. Ở tuổi bát tuần, đôi bàn tay nghệ nhân đã chai sần, đôi mắt mờ dần nhưng mỗi khi ngón tay chạm dây đàn dường như cả tuổi trẻ, ký ức và đam mê trong ông lại bừng dậy, ngân vang theo từng tiếng nhạc.

Từ năm 1975, nghệ nhân Lê Văn Lợi đã rong ruổi khắp các ấp, khu phố trong và ngoài tỉnh, tham gia hoạt động phong trào và truyền dạy “ngón đờn” cho những người đam mê tài tử, cải lương. Vài năm gần đây, sức khỏe của ông giảm sút, đời sống gia đình khó khăn khiến ông không ít lần nghĩ đến chuyện “gác đàn”. Thế nhưng, niềm đam mê với đờn ca tài tử cùng sự động viên từ học trò và người yêu nghệ thuật đã níu chân ông ở lại với nghề.

Nghệ nhân dân gian PHẠM LƠ, Chủ nhiệm CLB đờn ca tài tử tỉnh Đồng Nai, chia sẻ: “Giữ gìn DSVHPVT không chỉ là bảo tồn một loại hình nghệ thuật, mà còn là gìn giữ cả tâm hồn, bản sắc của vùng đất. Khi “ngọn lửa” ấy được tiếp sức bằng chính sách, bằng sự chung tay của cộng đồng, di sản sẽ tiếp tục lan tỏa, trở thành sợi dây kết nối các thế hệ, để những bài bản tài tử, làn điệu dân ca, phong tục và lễ hội truyền thống sống mãi với thời gian”.

Năm 2025, nghệ nhân Lê Văn Lợi cùng với nhiều nghệ nhân của Đồng Nai như: Phạm Lơ (ngụ phường Trấn Biên); Phạm Thị Linh (ngụ xã Phú Nghĩa); Vũ Thị Thiện (ngụ xã Đồng Phú); Trần Văn Hùng (ngụ phường Long Hưng); Nguyễn Thị Phụng (ngụ xã An Phước)… được đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) lĩnh vực văn hóa phi vật thể. Nhiều hồ sơ của các nghệ nhân này đã được thông qua Hội đồng Xét tặng giải thưởng cấp tỉnh, trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Mới đây nhất, Chính phủ ban hành Nghị định số 215/2025/NĐ-CP ngày 4-8-2025 quy định các biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, di sản văn hóa dưới nước, DSVHPVT trong các danh sách của UNESCO và Danh mục quốc gia về DSVHPVT và chính sách đối với nghệ nhân, chủ thể DSVHPVT. Nghị định có hiệu lực từ tháng 9-2025. Trong đó, các nghệ nhân nhân dân, NNƯT sẽ được trợ cấp sinh hoạt hàng tháng, đóng bảo hiểm y tế và khi tham gia các hoạt động lưu truyền, đào tạo, bồi dưỡng, truyền dạy những người kế cận sẽ được hỗ trợ kinh phí.

Nghệ nhân dân gian Lê Văn Lợi xúc động chia sẻ: “Cái quý nhất đối với người nghệ nhân già như tôi là sự trân trọng và ghi nhận. Nếu có thêm chính sách hỗ trợ, đó là niềm vui, là sự phấn khởi và cũng là động lực để tiếp tục truyền nghề cho lớp trẻ hôm nay”.

Thực tế nhiều năm qua, việc bảo tồn và phát huy DSVHPVT ở Đồng Nai vẫn dựa vào tâm huyết của nghệ nhân và sự hưởng ứng của cộng đồng. Không ít nghệ nhân đã dành tiền bạc, thời gian, công sức để mở lớp, truyền dạy miễn phí. Song, với chính sách mới có hiệu lực từ tháng 9-2025 sẽ tạo điều kiện để các lớp học, CLB có thể duy trì và mở rộng.

Sẽ hỗ trợ câu lạc bộ, nhóm thực hành di sản

NNƯT Huỳnh Khải, nguyên Trưởng khoa Âm nhạc dân tộc, Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh, có hơn 10 năm đồng hành với phong trào đờn ca tài tử Đồng Nai, cho biết: Nghị định 215/2025/NĐ-CP không chỉ giải quyết một phần khó khăn về đời sống cho các nghệ nhân, mà còn tạo hành lang pháp lý, cơ chế hỗ trợ để các loại hình di sản được truyền dạy bài bản, có kế hoạch lâu dài.

Cùng với câu chuyện của các nghệ nhân “giữ lửa” nghề, chính sách mới còn khích lệ cộng đồng chung tay gìn giữ di sản. Các CLB, nhóm thực hành DSVHPVT được hỗ trợ việc thành lập, tổ chức hoạt động khi có hồ sơ đề nghị thành lập của ban chủ nhiệm được chủ tịch UBND xã, phường, đặc khu chấp thuận, phê duyệt; có quy chế hoạt động phù hợp với quy định của pháp luật và thuần phong mỹ tục. Đặc biệt, các CLB, nhóm thực hành di sản được hỗ trợ kinh phí khi thành lập mới để mua sắm nhạc cụ, đạo cụ phục vụ thực hành và kinh phí hoạt động.

Hiện nay, Đồng Nai có nhiều mô hình CLB, nhóm đờn ca tài tử, dân ca quan họ, hát xẩm, hát ru… đã trở thành điểm hẹn quen thuộc của những người yêu di sản. Các mô hình này phần lớn sinh hoạt tại hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở - nơi mà các nghệ nhân và người trẻ cùng gặp gỡ, thực hành, trao đổi và sáng tạo.

Bà Hoàng Thị Hải, thành viên CLB Hương Quê (phường Long Bình), cho hay: Trước nay, CLB sinh hoạt trên tinh thần tự nguyện, các thành viên cùng đóng góp quỹ để duy trì hoạt động, tham gia các sân chơi văn nghệ trong và ngoài tỉnh. Sắp tới, khi Nghị định 215/2025/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực, hy vọng CLB sẽ được hỗ trợ kinh phí mua trang phục, nhạc cụ và có điểm sinh hoạt cố định. Từ đó có điều kiện biểu diễn phục vụ bà con tốt hơn.

My Ny

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/van-hoa/202508/tiep-lua-tinh-yeu-di-san-van-hoa-phi-vat-the-79226a3/