Nhà giáo giàu khát vọng và cuộc gặp lịch sử với Thủ tướng Võ Văn Kiệt

(Dân trí) - Gần 31 năm trước, khi khái niệm “trường đại học tư thục” vẫn còn là điều xa lạ ở Việt Nam, ông Lê Công Cơ đã dốc hết tâm huyết đi giữa những ngổn ngang, hoài nghi để biến giấc mơ thành hiện thực.

Từ người lính trận đến thầy giáo cầm cố nhà để… mở trường

Không giống những nhà giáo khác, ông Lê Công Cơ, Chủ tịch Hội đồng Đại học Duy Tân không bắt đầu sự nghiệp của mình trên bục giảng. Ông là sinh viên ngành sư phạm nhưng sớm dấn thân vào hoạt động cách mạng trong phong trào đô thị trước năm 1975 ở miền Nam.

Theo ông Cơ, trong suốt những năm tháng hoạt động cách mạng ở nhiều địa bàn, bản thân đã nhiều lần "vào sinh ra tử". Ông đã từng tham gia một số trận đánh ác liệt như Tổng tấn công Mậu Thân năm 1968 ở thành phố Huế.

Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới Lê Công Cơ (Ảnh: Hoài Sơn).

Sau giải phóng, ông giữ nhiều chức vụ như Đại biểu Quốc hội, Giám đốc Công ty du lịch Quảng Nam - Đà Nẵng... Nhưng dường như những vai trò ấy vẫn chưa đủ để thỏa mãn nỗi niềm trong ông, một giấc mơ phát triển giáo dục.

Năm 1993, ở tuổi 52, ông đã xin nghỉ hưu để thực hiện tâm nguyện làm công tác giáo dục. Với ông, làm giáo dục vẫn là cống hiến cho đất nước, nhưng ở một phương diện khác, gián tiếp, dài hạn và ý nghĩa hơn đó là xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cho Tổ quốc.

Ông quyết tâm chọn một con đường “ngược gió” là thành lập một trường đại học tư thục giữa thời điểm mà khái niệm tư nhân ở Việt Nam chưa thực sự cởi mở. Ý tưởng ấy từng bị xem là hoang tưởng khi đề án của ông bị gạt phắt ngay từ vòng đầu tiên.

Để biến ước nguyện thành hiện thực, ông đã thế chấp căn nhà đang ở, tài sản lớn duy nhất của mình lúc bấy giờ và vay thêm bạn bè.

Đại học Duy Tân tại thành phố Đà Nẵng (Ảnh: A Núi).

Ông Cơ nhớ lại, ông mang giấy tờ nhà đến một ngân hàng tư ở Đà Nẵng để thế chấp, mong được vay tiền đi xin phép mở trường. Giám đốc ngân hàng vốn là học trò cũ của ông, đã thận trọng nói: “Nếu thầy không xin được giấy phép mở trường, gia đình thầy sẽ ở đâu?”. Câu nói của học trò cũ khiến ông suy nghĩ mãi.

Nhưng khó khăn không chỉ về tài chính mà còn ở cơ sở pháp lý cho các trường đại học ngoài công lập khi đó tại Việt Nam vẫn chưa hoàn thiện. Khu vực miền Trung cũng chưa có một trường đại học ngoài công lập nào.

Gần 50 chuyến tàu ra Hà Nội cùng hàng trăm đêm thức trắng

Ông Lê Công Cơ đã mất hai năm ròng rã (1993-1994), đi gần 50 chuyến tàu từ miền Trung ra Hà Nội để vận động, thuyết phục các cấp có thẩm quyền và làm thủ tục xin mở trường.

“Tôi đi lại trên tàu hỏa nhiều đến nỗi lực lượng an ninh trên các chuyến tàu nghi tôi đi buôn lậu. Họ đã xét hỏi tôi khá gay gắt và tôi bình thản đáp, tôi đi làm thủ tục xin mở trường đại học tư”, ông Cơ thổ lộ.

Ông Lê Công Cơ không bắt đầu sự nghiệp của mình trên bục giảng như nhiều nhà giáo khác (Ảnh: Hoài Sơn).

Trong những ngày lặn lội ra Hà Nội trình hồ sơ và chờ đợi, ông đã trọ ở những khách sạn rẻ tiền, thậm chí là những nhà trọ tồi tàn ở nhà ga, bến xe. Nhiều khi lo đi giao dịch hoặc chỉnh sửa hồ sơ, dự án theo yêu cầu của các cơ quan có trách nhiệm, nên mệt quá, quên cả giờ ăn.

Cứ hết khó khăn này lại đến khó khăn khác, ngay cả khi đã có quy chế đầu tiên về đại học tư thục ra đời, ông vẫn gặp khó khăn chồng chất, khó ngay cả chuyện đặt tên trường.

Ông Cơ nhớ lại, khi xin đặt tên Trường Đại học tư thục miền Trung ông liền bị các cấp bác ngay, buộc phải đổi chữ “miền Trung” sang một cụm từ khác, cho phù hợp vì “không thể lấy chữ miền Trung bao trùm tất cả”.

“Tôi phải xin đổi sang tên Trường Đại học Duy Tân, một cái tên do vợ tôi chọn, vì phù hợp với đổi mới, hiện đại và lâu dài. Mặc khác, phong trào Duy Tân phát khởi ở Quảng Nam vào năm 1906, rồi lan ra cả nước, trong phong trào này cụ Phan Chu Trinh cũng lấy “khai dân trí” làm đầu”, ông Cơ nói.

Cuộc gặp Thủ tướng và "cái gật đầu lịch sử"

Để đạt được thành công, ông Lê Công Cơ đã tính đến một bước đi có thể xem là mạo hiểm... đó là tìm cách gặp trực tiếp người đứng đầu Chính phủ lúc đó để giãi bày tâm nguyện. Đó là chuyện không đơn giản nhưng suy đi nghĩ lại, ông chia sẻ: "Lúc đó không còn con đường nào khác".

Rồi một ngày tháng 10/1994, ở ngay Văn phòng Chính phủ, ông Lê Công Cơ “bạo gan” đứng giữa đường, xin gặp bằng được Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt và may mắn, ông được Thủ tướng chấp nhận.

Ông Nguyễn Văn Quảng, Bí Thư Thành ủy Đà Nẵng (bên phải) trao huy hiệu 60 tuổi Đảng cho ông Lê Công Cơ (Ảnh: A Núi).

Sau khi lắng nghe ông trần tình, người đứng đầu Chính phủ đã đồng ý. Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã ghi mấy dòng gửi Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh được ông Cơ tường thuật lại: “Kính gởi anh Khánh! Tôi cho rằng nên cho phép đồng chí Lê Công Cơ được đặt tên trường là Duy Tân, vì đây là một phong trào lớn do nhà cách mạng Phan Chu Trinh khởi xướng và phù hợp với một ngôi trường đại học tại Đà Nẵng, miền Trung...".

Sau nhiều nỗ lực, ngày 11/11/1994, ông Cơ mừng rơi nước mắt với quyết định của Thủ tướng Chính phủ cho phép thành lập Trường Đại học Duy Tân, ngôi trường đại học tư thục đầu tiên của miền Trung, mang theo khát vọng canh tân, đổi mới.

Từ số vốn ban đầu ít ỏi, ngôi trường thiếu thốn mọi mặt về nhân lực và vật lực, phải đi thuê trường lớp để dạy.... Ông cũng đã đến 115 trường đại học của 18 quốc gia trên thế giới để nghiên cứu, đưa chất lượng đào tạo thành mục tiêu sống còn của nhà trường.

Sau gần 30 năm dưới sự lãnh đạo của nhà giáo Lê Công Cơ, tháng 10/2024, trường đã được chuyển thành Đại học Duy Tân, đây là đại học ngoài công lập không chỉ đầu tiên mà còn lớn nhất miền Trung thời điểm đó.

Riêng với ông Lê Công Cơ, năm 2012, ông được phong danh hiệu Nhà giáo Ưu tú. Năm 2016, khi tròn 75 tuổi đời, 51 tuổi Đảng, nhà giáo Lê Công Cơ nhận danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới. Ông là người đầu tiên ở Việt Nam làm giáo dục đại học tư thục được phong tặng danh hiệu cao quý này.

Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/nha-giao-giau-khat-vong-va-cuoc-gap-lich-su-voi-thu-tuong-vo-van-kiet-20250805144204643.htm