Hơn một thập kỷ trước, vùng đất dốc Sơn La vẫn là vùng đất của ngô, sắn - những cây trồng cho thu nhập thấp, bạc màu đất và không tạo ra chuỗi giá trị rõ ràng. Nhưng chỉ trong vòng 10 năm, Sơn La đã thực sự “chuyển mình”. Cây ăn quả và sơn tra phủ xanh hơn 85.000 ha đất dốc, trong đó phần lớn được quy hoạch thành các vùng chuyên canh chất lượng cao, có truy xuất nguồn gốc và hướng đến xuất khẩu.
Theo Sở Công Thương tỉnh Sơn La, trong năm 2025, tính đến hết tháng 7, tổng sản lượng các loại quả đã tiêu thụ trên địa bàn tỉnh Sơn La ước gần 300.000 tấn, đạt hơn 50% kế hoạch năm, với tổng giá trị đạt gần 3.000 tỷ đồng. Các loại cây ăn quả có sản lượng tiêu thụ lớn là mận khoảng 100.000 tấn, tổng giá trị hơn 990 tỷ đồng; xoài hơn 107.500 tấn, giá trị đạt 650 tỷ đồng; nhãn đã tiêu thụ hơn 9.300 tấn, trị giá gần 375 tỷ đồng…
Những cái tên như mận hậu, xoài tròn, nhãn Sơn La, bơ Mai Sơn, chuối Yên Châu, sơn tra Bắc Yên… không còn là đặc sản vùng cao chỉ bán trong chợ tỉnh lẻ, mà đã bước lên kệ siêu thị, xuất hiện tại hội chợ quốc tế, thậm chí được gắn với thương hiệu OCOP quốc gia. Một số loại cây khác như chanh leo, dứa, thanh long… cũng đang được tiêu thụ tại thị trường nội địa. Một số loại bắt đầu vào chính vụ, góp phần đa dạng hoá sản phẩm cung ứng ra thị trường và tăng giá trị sản xuất nông nghiệp toàn tỉnh.
Giá trị sản xuất mỗi ha đất trồng cây ăn quả hiện đạt từ 150 đến 300 triệu đồng/năm, có mô hình vượt ngưỡng 500 triệu đồng. Đó không chỉ là sự thay đổi về cơ cấu cây trồng, mà là cú bứt phá về chiến lược phát triển nông nghiệp giá trị cao, nông nghiệp xanh, nông nghiệp thị trường.
Đằng sau bức tranh ấy là một tầm nhìn xuyên suốt, được thể chế hóa thành các chính sách cụ thể. Năm 2015, Tỉnh ủy Sơn La ban hành Kết luận 121 về trồng cây ăn quả trên đất dốc. Quyết sách ấy đã khơi thông hàng loạt cơ chế hỗ trợ nông dân chuyển đổi, tiếp cận giống chất lượng, kỹ thuật canh tác tiên tiến, áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và nhất là nâng cao năng lực tiếp cận thị trường.
Tính đến nay, Sơn La đã xây dựng được hơn 200 chuỗi sản xuất trái cây an toàn, diện tích liên kết sản xuất đạt 4.500 ha. Hơn 335 hợp tác xã và doanh nghiệp đang trực tiếp tham gia liên kết tiêu thụ, đảm bảo sản phẩm đầu ra có hợp đồng bao tiêu, giá ổn định, hạn chế tình trạng “giải cứu”.
Với gần 4.750 ha đạt chuẩn VietGAP, hơn 2.200 ha được đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm nước, gần 10.000 ha trồng giống cây chất lượng cao, Sơn La đang tiệm cận mô hình nông nghiệp công nghệ cao theo hướng sản xuất quy mô lớn, minh bạch và đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường.
Tỉnh cũng đã cấp 218 mã số vùng trồng và 8 mã số cơ sở đóng gói đủ điều kiện xuất khẩu. Bên cạnh đó, gần 3.000 cơ sở sơ chế sấy khô, hơn 500 cơ sở chế biến nhỏ và 40 kho lạnh đã đi vào hoạt động, tạo điều kiện kéo dài thời gian bảo quản, nâng giá trị gia tăng.
Không còn chỉ là nông sản thô, trái cây Sơn La đang dần bước vào giai đoạn chế biến sâu, đóng gói chuẩn mực, gắn với thương hiệu, truy xuất và hệ thống phân phối hiện đại.
Song song với đó, từ đầu năm 2025, UBND tỉnh Sơn La đã thành lập Ban Chỉ đạo liên ngành (theo Quyết định 598) nhằm điều phối đồng bộ kế hoạch sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu nông sản. Đây là đầu mối giúp giải bài toán cung - cầu, đồng thời điều chỉnh cơ cấu mùa vụ, sản lượng để tránh tình trạng “được mùa mất giá”.
Từ đầu năm, Ban Chỉ đạo về sản xuất, chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp tỉnh Sơn La (Ban Chỉ đạo 598) đã chủ động phối hợp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản cho nông dân, nhất là trong mùa thu hoạch rộ.
Bên cạnh đó, tổ chức nhiều cuộc làm việc tại cơ sở, triển khai các chương trình xúc tiến thương mại, như phiên Mega live chợ phiên OCOP tiêu thụ mận hậu Phiêng Khoài; quảng bá nông sản qua các sự kiện văn hóa, đưa dâu tây, mận hậu lên chuyến bay Vietnam Airlines và hệ thống siêu thị Saigon Co.op, BigC, WinCommerce. Tích cực tham gia Tuần lễ mận và nông sản Sơn La tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh; góp mặt tại 14 hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước, mở rộng thị trường tiêu thụ. Đồng thời, ứng dụng công nghệ, hướng dẫn doanh nghiệp đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử và tổ chức tập huấn kỹ năng livestream.
Mặt khác, Ban chỉ đạo đã tiếp tục chỉ đạo các địa phương, HTX phối hợp với các doanh nghiệp duy trì sản xuất, đảm bảo vùng nguyên liệu cung cấp rau, củ quả cho các nhà máy chế biến lớn như Doveco, Nafoods, ICFood; hỗ trợ thủ tục pháp lý liên quan đến vùng trồng, cơ sở đóng gói và hoạt động hợp tác quốc tế.
Nhờ đồng thuận các giải pháp, chỉ tính riêng năm 2025, Sơn La đặt mục tiêu xuất khẩu hơn 35.000 tấn nông sản sang các thị trường chủ lực như Trung Quốc, Nhật Bản, EU, UAE, Nga... Trong khi đó, thị trường nội địa tiếp nhận trên 50.000 tấn trái cây an toàn thông qua hệ thống phân phối hiện đại như WinMart, Saigon Co.op, AEON, Bách Hóa Xanh…
Sơn La cũng tổ chức các Tuần lễ trái cây tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và một số tỉnh phía Bắc. Đặc biệt, nhiều sản phẩm đặc sản như mận hậu được vận chuyển bằng đường hàng không, đưa trực tiếp từ sân bay Nội Bài đến các điểm bán trong ngày, giúp giữ nguyên độ tươi, nâng cao giá trị.
Cùng với đó, tỉnh đẩy mạnh ký kết hợp tác với các hiệp hội doanh nghiệp trong nước và quốc tế, tham gia hội chợ OCOP, hội nghị giao thương đa phương – những bước đi cho thấy sự trưởng thành trong tư duy thị trường và chiến lược xúc tiến bài bản.
Không dừng ở con số sản lượng hay diện tích, điều khiến Sơn La trở thành “hình mẫu Tây Bắc” chính là tư duy phát triển bền vững. Tỉnh Sơn La đã xác định: phát triển nông nghiệp không thể dựa mãi vào tăng diện tích, mà phải nâng tầm giá trị trên từng đơn vị đất canh tác bằng công nghệ, bằng chuỗi liên kết, bằng thương hiệu.
Đó là lý do Sơn La đẩy mạnh các giải pháp xúc tiến đầu tư vào ngành nông nghiệp. Đến nay, Sơn La đã là “điểm đến” của nhiều doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Phúc Sinh, Nafoods, Công ty CP Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (Doveco)… Trong mùa vụ 2025, các doanh nghiệp chế biến lớn như Doveco, Nafoods, IC Food, HTX Quyết Thanh Mộc Châu… đã tiếp tục duy trì hoạt động ổn định, thu mua nguyên liệu từ vùng nguyên liệu liên kết vào hộ dân. Trong đó, riêng Doveco Sơn La đã thu mua luỹ kế tính đến cuối tháng 7 là hơn 25.000 tấn, gồm xoài, dứa, chanh leo, ngô ngọt, đậu tương và rau củ khác; Công ty IC Food chế biến hơn 1.440 tấn rau các loại, như bắp cải, cải ngọt, cải bẹ, cà rốt…
Vừa qua, Doveco đã khánh thành đưa vào vận hành dây chuyền đồ hộp giấy dành cho rau quả với công nghệ Thụy Điển (Tetra Recart) đầu tiên tại Việt Nam được đặt tại Trung tâm Chế biến rau quả Doveco Sơn La.
Ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La cho biết, thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục xem xét, có cơ chế hỗ trợ, nhằm thu hút các dự án lớn đến đầu tư các nhà máy chế biến, thực hiện chế biến sâu các sản phẩm quả.
Cơ chế chính sách hỗ trợ cho chế biến sâu là điều hết sức tiên quyết. Các nhà máy chế biến, ví dụ như Doveco Sơn La hiện nay đã khánh thành dây chuyền sản xuất toàn bộ các sản phẩm đưa vào vỏ hộp bằng giấy để xuất ra thị trường và phục vụ xuất khẩu, đây là công nghệ đáp ứng yêu cầu hiện nay của các tổ chức thế giới, đó là công nghiệp chế biến sâu. Vì vậy, tỉnh sẽ xem xét có cơ chế chính sách để hỗ trợ phát triển vùng trồng và hỗ trợ cho các nhà máy chế biến, đặc biệt là hỗ trợ cho chuỗi sản xuất để các nhà máy chế biến có thể sản xuất full công suất trong cả năm, tránh trường hợp các nhà máy chế biến không đảm bảo được vùng trồng và sản xuất cầm chừng thì rất nguy hiểm cho quá trình tổ chức sản xuất nông nghiệp.
Song song với đó, trong tương lai gần, Sơn La sẽ tập trung vào ba đột phá: số hóa quản lý vùng trồng, nâng cấp hạ tầng logistics gắn với chế biến, bảo quản và nâng cao tỷ trọng nông sản chế biến sâu trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Đồng thời, tỉnh cũng xác định rõ vai trò trung tâm của hợp tác xã kiểu mới - nơi “cầm trịch” chuỗi giá trị nông sản, kết nối nhà nông với nhà máy và thị trường.
Tính đến hết quý II/2025, tổng lượng trái cây Sơn La đã xuất khẩu đạt hơn 158.000 tấn, sang 15 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đây là thành quả của cả một quá trình đầu tư chiến lược, sự phối hợp chặt chẽ giữa người dân - doanh nghiệp - chính quyền và cộng đồng khoa học.
Sơn La hôm nay không chỉ là thủ phủ trái cây của Tây Bắc. Đó là một điển hình chuyển đổi thành công từ nông nghiệp tự cung sang nông nghiệp thị trường. Từ những quả mận bé nhỏ trên sườn núi, từ những vườn xoài rẻo cao Mường La, Sơn La đã dựng lên một bản đồ nông sản có tầm vóc, có giá trị và có tương lai.
Khi nông sản không chỉ là “ăn được” mà còn “bán được”, “giữ được giá” và “vươn ra thế giới” thì đó mới là thắng lợi toàn diện. Đó cũng là điều mà Sơn La đang từng bước chạm tới bằng chính sức dân, bằng tầm nhìn lãnh đạo, và bằng niềm tin mạnh mẽ vào nông nghiệp bản địa.
Nguồn: https://congthuong.vn/longform-son-la-hieu-qua-vuot-troi-tu-chuoi-gia-tri-trai-cay-414888.html
![[Ảnh] Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì tọa đàm với các doanh nghiệp Nhật Bản](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/12/dc994f71ec884b16b60a4f9a8edc8b8a)
Bình luận (0)