Tây Ban Nha “quay lưng” với F-35, quyết định gây chấn động NATO
Tây Ban Nha quyết định bỏ F-35, chọn chiến đấu cơ châu Âu, phản ánh tham vọng tự chủ quốc phòng và lo ngại về chính sách đối ngoại của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Báo Khoa học và Đời sống•13/08/2025
Tây Ban Nha, đồng minh NATO, quyết định không mua máy bay chiến đấu tấn công chung F-35 Lightning II của Mỹ, thay vào đó đầu tư vào máy bay do châu Âu sản xuất. Quyết định này được đưa ra giữa lúc nhiều quốc gia NATO đặt câu hỏi về cam kết với vũ khí Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh lo ngại thái độ của cựu Tổng thống Donald Trump đối với liên minh.
Sự phản đối từ Nhà Trắng khiến một số đồng minh Mỹ lo ngại, dù chưa có quyết định cuối cùng về F-35. Theo Mark Cancian, cựu đại tá Thủy quân Lục chiến và cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, đây là minh chứng cho việc một quốc gia đã thực sự thay đổi quan điểm mua sắm vũ khí trong tương lai.
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Tây Ban Nha xác nhận, nước này không còn xem xét F-35 cho phi đội mới, ưu tiên Eurofighter Typhoon và chương trình máy bay thế hệ thứ sáu FCAS do Pháp, Đức và Tây Ban Nha hợp tác, dự kiến hoạt động năm 2040. Nguồn tin từ chính phủ cho biết mọi kế hoạch đàm phán về F-35 đã bị đình chỉ vô thời hạn.
Theo chuyên gia hàng không Richard Aboulafia cho hay, quyết định này phù hợp với mục tiêu rộng hơn của châu Âu về “chủ quyền và tự cung tự cấp” quốc phòng, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế cho Tây Ban Nha qua tạo việc làm với FCAS.
Từ lâu, Tây Ban Nha đã do dự về F-35, đôi khi nước này chọn kéo dài tuổi thọ máy bay cũ hiện có trong nước. Năm 2024, chính phủ tuyên bố 87% trong số hơn 12 tỷ USD tăng chi tiêu quốc phòng sẽ dành cho các công ty nội địa, khiến việc mua máy bay Mỹ trở nên khó phù hợp.
Một nguyên nhân quan trọng là ảnh hưởng của ông Trump, người từng loại các đồng minh châu Âu khỏi đàm phán về Ukraine, chỉ trích NATO, đe dọa sáp nhập lãnh thổ châu Âu và tuyên bố sẽ “khuyến khích” Nga tấn công bất kỳ thành viên NATO nào không chi tiêu đủ cho quốc phòng. Ngoài ra, chính sách thuế của ông cũng gây căng thẳng.
Hệ quả là nhiều đồng minh Mỹ đang cân nhắc lại F-35. Canada xem xét các lựa chọn thay thế; lãnh đạo quốc hội Đan Mạch bày tỏ hối tiếc khi mua F-35; Bộ trưởng Quốc phòng Bồ Đào Nha thừa nhận chưa chắc chắn với kế hoạch và các chính trị gia Thụy Sĩ đề nghị xem xét lại việc mua 36 chiếc F-35A vì thuế quan.
Các nhà sản xuất châu Âu tận dụng cơ hội này. CEO Dassault Aviation Eric Trappier khẳng định sẵn sàng cung cấp máy bay Rafale cho các quốc gia lo ngại về F-35. Tuy nhiên, Aboulafia lưu ý dù Eurofighter có khả năng ngang hoặc hơn F-35 về mặt khí động học, F-35 lại vượt trội ở gói trang bị nhiệm vụ và là máy bay thế hệ 5.
Chuyển sang máy bay châu Âu giúp giảm phụ thuộc vào Mỹ và củng cố ngành công nghiệp quốc phòng trong khối. Nếu huy động đủ các mẫu hiện có như Gripen, Rafale và Eurofighter, châu Âu có thể đáp ứng nhu cầu. Tuy nhiên, sản lượng Eurofighter hằng năm còn thấp, FCAS chưa sản xuất và nhiều nước đã cam kết F-35 sẽ khó thay đổi nhanh.
Ngoài ra, việc từ bỏ F-35 còn tiềm ẩn rủi ro về khả năng tác chiến chung. F-35 hiện đang được nhiều quốc gia NATO như Mỹ, Anh, Australia, Hà Lan và Đan Mạch sử dụng, giúp chuẩn hóa huấn luyện, chia sẻ dữ liệu và phối hợp chiến đấu. Nếu Tây Ban Nha không mua F-35, khả năng hòa nhập vào mạng lưới tác chiến chung của liên minh có thể bị giảm sút.
Với Tây Ban Nha, còn thách thức về năng lực hải quân: tàu sân bay duy nhất hiện có dùng máy bay Harrier cũ sắp nghỉ hưu. F-35B có thể thay thế trực tiếp, trong khi Eurofighter và các máy bay châu Âu khác thì không, buộc phải điều chỉnh chiến lược tác chiến.
Quan hệ hai nước hiện đang trở nên khá căng thẳng. Tây Ban Nha chi tiêu quốc phòng thấp nhất NATO (1,28% GDP năm 2024) và yêu cầu miễn trừ mục tiêu nâng lên 5% GDP. Madrid cho rằng tăng lên 2,1% là đủ, trong khi Tổng thống Trump gọi đây là “rất bất công” và đe dọa trả đũa thương mại.
Bình luận (0)